من زبان فارسی را پاسداری می‌کنم | زبان‌حال ویراستارها در سه شعر

من زبان فارسی را پاسداری می‌کنم

در وصف پاسبانی از زبان فارسی و ویراستاری، سه شعرِ جالب و هم‌وزن هست که در پی هم‌ آمده‌اند: یکی از دیگری الهام گرفته است و سومی از دومی.

شعر نخست را خواجه محمدنعیم قادری، شاعر افغانستانی، گفته است و موضوعی عام‌تر از ویرایش دارد: زبان شیرین فارسی.

من زبان پارسی را پاسداری می‌کنم
و بیان خویش را فرهنگ‌داری می‌کنم

خون دل خوردم مدام و با سرشک دیده‌ام
گلشن باغ ادب را آبیاری می‌کنم

من زبان پهلوی را خوانده‌ام دّر دری
واژه‌های ناب آن را ساختاری می‌کنم

شهرِ یاران ادب را می‌نهم ارجِ گران
هر یکی را هرکجا حرمت‌گذاری می‌کنم

چون زبان ماست گنج معرفت اندر جهان
احتراز از فحش و طعن و جعل‌کاری می‌کنم

من به حرف نابکار دشمنان بی‌ادب
چون گذشته صبر دارم، بردباری می‌کنم

اَلاَمان از شهر نو و اَلحَذر از شعر نو
من به خود کِی صیغهٔ تقلید جاری می‌کنم

کاخ ایوان ادب را آب‌ورنگ تازه‌ای
با سرایش‌های نغز آیینه‌داری می‌کنم

ژاژخایان را به‌نام عشق می‌سازم ادب
با زبان پارسی مردم‌مداری می‌کنم

می‌زنم بر فرق هر یاوه‌سرا چوب ادب
از حریم مُلک معنی پاسداری می‌کنم

نیست مداحی و فحاشی مرا در شأن، لیک
من ازین فرهنگ حسّ شرمساری می‌کنم

می‌نهم مرهم به زخم مردمان ملک و دین
التیام درد ملت زین مجاری می‌کنم

می‌برم رنج یتیمان از بلای صلح و جنگ
دردمندان وطن را غم‌گساری می‌کنم

هست صلح و عشق جاری در زبان پارسی
هر جماعت را به‌لطف مهر یاری می‌کنم

دوش با شمشیر تیز و حال با خون قلم
گل‌زمین فارسی را آبیاری می‌کنم

واجب آمد پاسداری از زبان فارسی
این وجیبه را ادا با لطفِ باری می‌کنم

بهر تحکیم بنای دین انسان‌ساز خود
معنی فرهنگ را در مُلک جاری می‌کنم

در کویر خشک آفت‌دیدهٔ این مرزوبوم
لالهٔ شعر دری را سبزه‌کاری می‌کنم

در ثقافت می‌نمایم کارهای بی‌نظیر
حرف و املا غلط ویراستاری می‌کنم

بهر برپایی رستاخیز فرهنگی چنان
اهل علم و معرفت را یاریاری می‌کنم

تا بروید در نهاد ما درخت معرفت
کار فرهنگ و هنر را افتخاری می‌کنم

زندگی بی‌فهم و دانش آرزوی ما مباد
نوبهار معرفت را گل‌عذاری می‌کنم

تا که پیرایش شود دّر دری در میهنم
بانی اندیشه مشق ابتکاری می‌کنم

کاخ بنیاد ستم را مضمحل خواهم نمود
آب را در جویبار عدل جاری می‌کنم

عهد من با آریازاد است تا روز پسین
این وطن کی طمعهٔ گرگان هاری می‌کنم

آنچه در این مملکت از جور بداندیش رفت
سال‌ها بینی برایش سوگواری می‌کنم

هرکه پا را کج نهد او را نکوهش می‌کنم
از کیان ملک جم من پاسداری می‌کنم

ادعای بیش‌وکم از ما و من در کشورم
بهر آمارش چنین لحظه‌شماری می‌کنم

من که آز آزادگان سرزمین خاورم
کی به اهریمن دمی هم سازگاری می‌کنم

دست بی‌فرهنگ دشمن بشکنم بار دگر
حامیانش را ز هر صحنه فراری می‌کنم

طالب آدم‌کش و میهن‌ستیز قرن را
خاک پای قهرمان با استواری می‌کنم

کی بسان نوکران اجنبی در مملکت
چاکری و بردگی و سرسپاری می‌کنم

مسخ بنمودست همین بیگانه‌ها تاریخ ما
من خراسان را زهر جرثومه عاری می‌کنم

نی یمین و نی یسارم، نی سیاه و سرخ‌رنگ
موکب آزادگی را جان‌نثاری می‌کنم

مدعی را گو اگر داری تو از مردی نشان
بین که در میدان رزمت چون عیاری می‌کنم

می‌نوازم مردم با علم و با فرهنگ را
دشمنان را سر دچار شرمساری می‌کنم

رنگ ما را کرده طاغوت زمانه زار و زرد
قطع بنیاد شر و طرز شراری می‌کنم

ما چسان تخریب میراث نیاکان بنگریم
با چنان ذلت کجا کی بردباری می‌کنم

دشمنان مملکت غرق‌اند در ناز و نعم
من،که قوت لایموت نان جواری می‌کنم

ریشه‌های جهل را هرجای می‌باید کشید
جهد و پیکاری به هر لیل و نهاری می‌کنم

بر سر آنم که گر روزی شود در مملکت
کار را بر اهل کارش واگذاری می‌کنم

در ره عشق وطن تا زنده باشم هرکجا
جان‌فشانی می‌نمایم جان‌نثاری می‌کنم

خواهمی امن و امانی از برای کشورم
من نکوهش حمله‌های انهاری می‌کنم

دارم ایمان متین و اعتقاد راستین
زین سبب از ناکسان پرهیزگاری می‌کنم

فارسی و تاجکی گوییند و یا در دری
هرکسی منها کند من بی‌قراری می‌کنم

نیست فرقی در میان لهجه‌هایی دل‌نشین
من به‌لطف لهجه‌های خویش کاری می‌کنم

فارسی چون عروةالوثقی ابنای وطن
این حقیقت را بیان و کامگاری می‌کنم

همدلی از خود مگیر ای هم‌زبان نازنین
زنده این دوران نو را همچو پاری می‌کنم

هم‌زبانا، گر تو باشی همره و همکار من
دانش و اندیشه را هم پایداری می‌کنم

در تقابل با دسایس‌های اعدای وطن
دایماً تأکید بر وجدان کاری می‌کنم

گر من و تو ما شویم و روز آید با همی
کشور ماتم‌سرا را باغ باری می‌کنم

باز هم با معجز فرهنگ انسان‌ساز خود
کارهای جاودان و ماندگاری می‌کنم

عظمت پارینه فرهنگ را در هر زمان
از خداوند توانا خواستاری می‌کنم

گفت اندر جمع یاران با صراحت قادری
کز زبان پارسی خود پاسداری می‌کنم

سپس‌تر زنده‌یاد عمران صلاحی شعری کوتاه بر همان وزن سرود، با طنز روان و دلنشین مخصوصِ خودش. خواندش لبخند بر چهرهٔ ویراستاران می‌نشاند و «زنده باد» بر لبشان:

«من زبان فارسی را پاسداری می‌کنم»
چون که دارم روز و شب ویراستاری می‌کنم

می‌کنم اقدام لازم را علیه «برعلیه»
هرکجا گنجشک می‌بینم قناری می‌کنم

حرف‌ها و جمله‌ها را می‌کنم زیروزبَر
با قلم آبِ روان را آبِ جاری می‌کنم

گر «هلیکوپتر» ببینم می‌نویسم «چرخ‌بال»
«پارک‌»ها را «بوستان‌»های بهاری می‌کنم

می‌گذارم روی کاغذ «کَرد» را جای «نمود»
هرکجا «ماشین» بیاید من «سواری» می‌کنم

«می» اگر چسبیده باشد، می‌کنم آن را جدا
«ها» اگر دیدم جدا شد، وصله‌کاری می‌کنم

گر کنم با جملهٔ ویرایشی اِبراز عشق
دلبر بیچاره را از خود فراری می‌کنم

گر ببینم یک غلط، کوبم دودستی بر سرش
کلّهٔ الفاظ را از موی، عاری می‌کنم

شیر را وا می‌کنم، در دست می‌گیرم شلنگ
گلشن باغ ادب را آبیاری می‌کنم

دست‌آخر رضا بابایی به‌استقبال شعر مرحوم عمران صلاحی رفته است و ادامه‌اش داده. شعر رضا بابایی در كتاب خود ایشان، بهتر بنویسيم چاپ سال ۱۳۹۰، چاپ شده است:

«من زبان پارسی را پاسداری می‌کنم»
از شراب واژه هر دم می‌گساری می‌کنم

می‌کنم مس را طلا و سنگ را لعل عقیق
بس خر و اَستَر که چون اسبِ سواری می‌کنم

دشمنم با هر که قانون را «پیاده می‌کند»
خسته‌ام از این بلی‌هایی که آری می‌کنم

دائماً این «بی‌تفاوت»‌ها عذابم می‌دهند
ای بسا شب‌ها که جای «عیش» «زاری» می‌کنم

از کجا آمد «توسط»؟ من نمی‌دانم، ولی
تا نریزم خون او را بی‌قراری می‌کنم

«است» را تا هست، «می‌باشد» نباشد خوب‌تر
«پایمردیِ» غلط را «پایداری» می‌کنم

«درب» را «در» می‌کنم، «کنکاش» را «کاوشگری»
همچنین «تحکیم» را من «استواری» می‌کنم

بی‌پدرمادرتر از ابن‌زیاد است این «زیاد»
از چنین ننگی زبان را پاک و عاری می‌کنم

با که گویم من نمی‌خواهم تو «همیاری» کنی
بچه‌‌جان، آدم شو و بنویس «یاری می‌کنم»

گو چنین کردم، مگو «انجام دادم» آن‌چنان
گر چنین گویی تو را خدمت‌گزاری می‌کنم

ای خدا داد مرا بستان از این «لازم به ذکر»
مُردم از بس مُرده را بیمارداری می‌کنم

پارسی گو، گرچه تازی نیز گاهی خوش‌تر است
من بدین رو «تعزیت» را «سوگواری» می‌کنم

معصیت بالاتر از «در راستا» و «ارتباط»؟
از گناهی این چنین پرهیزکاری می‌کنم

شد زبان ویران از این «مورد»نویسان مَشنگ
در ره «مورد»زدایی جان‌سپاری می‌کنم

گرچه عمران صلاحی متصل می‌کرد «ها»
من به‌جِد خودداری از این وصله‌کاری می‌کنم

ای دریغا، عصر رایانه است و فصل واژه‌ها
وصل می‌جستم ولی ویراستاری می‌کنم

یا الهی، گر ز ویرایش رها گردانی‌ام
من تو را «تقدیر» نه، بل «حق‌گزاری» می‌کنم

بعدِ عمری کار فرهنگی و ویرایش، کنون
از برای پاچه‌خواری، پاچه‌خاری می‌کنم

در حساب جاری‌ام یک نقطه می‌بینی و بس
گرچه عمری نقطه و ویرگول‌گذاری می‌کنم

زندگی مانند جمله، مرگ همچون نقطه است
دیدن این نقطه را لحظه‌شماری می‌کنم