آیا «جداره» درست است؟
برخی معتقدند «جِداره» در عربی یا در متون معتبر فارسی به کار نرفته است. اما فرایندِ ساخت اسم از اسم و پسوند «ـه» از فرایندهای زایای فارسی است و واژه‌های…
ناغافل
گاه واژۀ «ناغافل» را به‌صورت قید یا صفت و در معنی «ناگهانی، ناگهان، بی‌خبر، غافل‌گیرانه» به کار می‌برند. این کاربرد صحیح نیست؛ زیرا «غافل» خود به‌معنی «بی‌خبر» است و افزودن…
سرواژه‌سازی در زبان فارسی و سرواژه‌های مصوب فرهنگستان زبان و ادب فارسی
سرواژه‌سازی نوعی واژه‌سازی است که در آن، با حروف آغازین کلمات و ترکیب آن‌ها، کلمه‌ای جدید ساخته می‌شود. سرواژه‌های فارسی ویژگی‌هایی دارند که در این مقاله، به‌اجمال به آن‌ها پرداخته…
بااین‌وجود
بیشترِ کسانی که دربارۀ ویرایش و درست‌نویسی زبان فارسی اثری نوشته‌اند، کاربرد حرف‌ربط «بااین‌وجود» را نادرست دانسته و خاطرنشان کرده‌اند که صورتِ صحیح این حرف‌ربط، «باوجوداین» است. بیشترِ کسانی که…
آیا «اَثْنا» درست است یا «اِثْنا»؟
«اَثْنا» یعنی «وسط، میان» و «اِثنا» در ترکیب «اِثْناعَشَر» به‌معنای «دوازده» است. برخی معتقدند کاربرد «اَثناعشر» درست نیست؛ اما در واژهٔ فارسی‌شدهٔ «اَثناعشر» واکهٔ هجای نخست از واکهٔ هجای دوم…
از دستور سنتی تا ممیز غیرذی‌روح!
زبان فارسی داشتن روح را ملاک تمایز موجودات از یکدیگر می‌گیرد و بر این اساس، فعل را برای آن‌ها مفرد یا جمع می‌آورد. در این نوشتار، تمایز ذی‌روح و غیرذی‌روح…
آیا «مَلَکه» درست است یا «مَلِکه»؟
برخی معتقدند «مَلَکه» یعنی «کیفیتی نفسانی که ثابت و تغییرناپذیر باشد»؛ اما «مَلِکه» به‌معنای «شهبانو» است؛ اما در واقع در واژهٔ «مَلِکه» واکهٔ هجای دوم، یعنی e، از واکهٔ هجای…
آیا «هم‌کلاسی» درست است؟
در فارسی هرگاه پیشوند «هم-» به اسم مکان بپیوندد، ممکن است پسوند «-ی» نیز به آن‌ها افزوده شود. این ساخت کمابیش زایاست. به افزوده‌شدنِ هم‌زمانِ پیشوند و پسوند به یک…
نقدی ویرایشی بر کتابِ ناگفته‌هایی از حقایق عاشورا
کتاب ناگفته‌هایی از حقایق عاشورا از آثار آیت‌الله سیدعلی حسینی میلانی است. این کتاب نثری روان و عاری از عبارات پیچیده دارد؛ اما با رویکرد انتقادی‌ویرایشی، برخی مشکلات در آن…
آیا «نوین» درست است؟
برخی معتقدند ساخت این کلمه از نظر دستورزبان فارسی غلط است؛ اما «نوين» گونۀ دیگرِ واژۀ «نوآيين» است و از سدۀ چهارم در متن‌های معتبر فارسی به کار رفته است….
بالغ بر
«بالغ بر» سه معنی می‌دهد: به‌اندازۀ، در حدودِ، بیش از. «بالغ بر» معمولاً از زبان اهالی سیاست و در مواقعی شنیده می‌شود که می‌خواهند گزارش یا آماری بدهند: فارسی‌زبانان، دست‌کم فارسی‌زبانانِ امروز…
حرف‌اضافۀ مناسب برای سپاسگزاری
در جمله‌هایی که در فارسی معاصر برای سپاسگزاری و تشکر به کار می‌رود، آنچه پس از حرف‌اضافۀ «از» می‌آید، شخصی است که از او سپاسگزاری می‌شود و موضوع یا چیزی…