آیا می‌توان به‌قیاس «روزی روزگاری»، عبارت «جایی جایگاری» را به کار برد؟

میلاد شمعی:

در متنی که به تازگی ویرایش می‌کنم مترجم محترم از ترکیب ابداعی جالبی استفاده کرده است. ایشان بر وزن ترکیب «روزی روزگاری» از ترکیب «جایی جایگاری» استفاده کرده‌اند. حال این چند پرسش مطرح است:

۱. کاربرد این ترکیب درست است یا خیر؟ لطفاً توضیح دهید

۲. آیا «روزی روزگاری» و «جایی جایگاری» باید با نیم‌فاصله بیایند یا فاصلهٔ کامل؟

۳. این ترکیب، ترجمهٔ چه عبارتی در زبان انگلیسی بوده است؟

سیدحمید حیدری‌ثانی:

۱. برای فهم درستی یا نادرستی این ترکیب، دو کار لازم است:

الف. ساخت آن درست است؟

ب. فارسی‌زبانان آن را به کار برده‌اند یا در آینده آن را خواهند پذیرفت؟

در پاسخ قسمت اول باید گفت پسوند «گار» در زبان فارسی افادهٔ معانی مختلف می‌کند.

در مثل روزگار و یادگار این‌گونه گفته‌اند: مولف غیاث بنقل از جواهر الحروف آرد: «بمعنی سبب چون روزگار بمعنی سبب روز و شب و یادگار بمعنی سبب به یاد آمدن کسی» (سایت واژه‌نامه).

«گار» اسم فاعل‌ساز هم هست: آموزگار، آفریدگار، ماندگار. گفته‌اند گاهی صفت مفعولی هم می‌سازد و برای مثال، آفریدگار را ذکر کرده‌اند به‌معنای آفریده‌شده: «آفریدگاری در خانه نیست.»

بنده تشخیص نمی‌دهم این ترکیب درست است یا نه. امیدوارم دیگر دوستان بحث را کامل کنند.

در پاسخ بخش دوم، ظاهراً در فارسی به کار نرفته است و بعید می‌دانم فارسی‌زبان آن را بپذیرند. ترکیبی سنگین است و خنده‌دار.

۲. من جدایشان می‌نویسیم. دلیل بر نیم‌جداشدن وجود ندارد.

۳. شاید: Once Upon a Time

محمدمهدی باقری:

بنده با ساختن واژه‌های جدید به‌شدت موافقم و شما نیز صدالبته چنینید. فارسی عقیم مانده است؛ چون امکانات پرشمار آن در ترکیب‌سازی و وندبازی، رها شده است. فقط دقت کنیم که در ساختن واژه‌های جدید، هم باید ساخت آن درست باشد و هم فکری برای معنارسان‌بودنش کنیم.

ساخت «جایگاری» به‌نظرم درست می‌آید: اسم+ی‌میانجی+پسوند «گار»+ی‌نکره یا اسم‌مصدر.

برای آشناکردن خواننده با معنای «جایگاری» باید در نخستین کاربردش توضیحش دهیم یا اینکه در بافتی بیاوریمش که آشنایی‌زایی کند. آوردنِ «جایگاری» پس از «جایی» به خواننده کمک می‌کند که همسو با عبارتِ آشنای «روزی روزگاری» آن را به‌راحتی بفهمد و لذت فهم واژه‌ای نو را بچشد.

طاهره نوروزی:

با احترام به نظر بزرگان و استادان عزیزم

من هم با ساختن واژه‌های جدید موافقم؛ ولی فکر می‌کنم شاید واژهٔ «جایگار» را فقط در همین ترکیب خاص بتوان به‌کار برد، نه بیشتر. ازنظر تلفظ هم کمی دشوار و ناخوشایند می‌نماید؛ البته این نظر شخصی من است.

باتوجه به اینکه واژهٔ «جای‌وار» به‌صورت «جاوار» در برخی گویش‌ها مستعمل است، بهتر و مقبول‌تر نیست بگوییم «جایی جای‌واری»؟

منتظر پاسخ شما بزرگواران هستم.

از مباحث قدیمی تالار گفت‌وگوی (فروم) «ویراستاران». محتوای این تالار را به وبگاه جدید انتقال داده‌ایم. شما هم دیدگاهتان را در پایین همین نوشته درج کنید.