زبان فارسی زبانی غیرتمند و مغرور است و این‌همه رفت‌وآمد بیگانگان را به خانهٔ خود، خوش نمی‌دارد. برای سلامت و بالندگی این زبان و نیز برای مرزبانی از کیان فرهنگی و ملی خود، بهتر است تا آنجا که ممکن است، از واژه‌های غیرفارسی استفاده نکنیم. مطلق استفاده از وام‌واژه‌ها غلط نیست؛ اما بیگانه‌گرایی و ترجیح بیگانه بر خودی، اگر سیرهٔ نویسنده شود، پذیرفتنی نیست.
آری، این پرهیز نباید چنان به افراط گراید که به سَره‌نویسی نامأنوس بینجامد؛ بلکه جاگیری واژگان فارسی باید طبیعی و بدون تکلف به نظر آید. صِرف فارسی‌بودن، مایهٔ برتری نیست؛ وگرنه هر نویسندهٔ ایرانی مجاز بود از کلماتی مانند «چشماغیل» به‌جای «اشاره»، «زاب» به‌جای «صفت» […] استفاده کند. سره‌نویسی مطلق یا زبان پاک، غیر از آنکه مطلوب نیست، ممکن هم نیست؛ چنان‌که نژاد خالص نیز رؤیایی بیش نیست. «در میان شش‌هزار زبانی که در کرهٔ ارض هست و مردمان جهان به آن‌ها سخن می‌گویند، اگر زبان خالص یافت شود، از آنِ یک قوم بسیار ابتدایی است که نتوانسته در طول تاریخ با اقوام و ملل دیگر ارتباط برقرار کند و خود را با جهان همگام سازد» (حسن انوری، «نگاهی به ریشه؛ دربارهٔ سره‌نویسی و زبان پاک»، نشریهٔ فردوسی، ش۱ و ۲، ۱۳۸۷، ص۶).
افزون بر این، بسیاری از کلمات غیرفارسی، چنان با فرهنگ و تاریخ ما آمیخته است که دارای شناسه و شناسنامهٔ ایرانی شده است. در واقع باید میان ایرانی‌بودن و فارسی‌بودن فرق گذاشت. نسبت این دو با یکدیگر عموم و خصوص من‌وجه است، نه مطلق. چگونه می‌توان برای کلماتی مانند «دین»، «انسان»، «شعر»، «ادب» […] برابرهای فارسی یافت و جای آن‌ها نشاند و همان معانی و بار معنایی را فهمید؟ آری، کاربرد «شکیبایی» یا «بردباری» به‌جای «صبر» […] بهتر یا به‌سوی بهتر است؛ اما هماره باید به مأنوس بودن کلمه و رواج آن نیز نظر داشت؛ زیرا بیگانهٔ مأنوس گاهی بهتر از فارسی نامأنوس است. نیز پاره‌ای از کلمات وجههٔ برون‌مرزی یافته‌اند و در حال حاضر نیز معادلی در زبان فارسی برای آن‌ها نیست؛ مانند «اینترنت».
[…]
افزون بر این، بسیاری از وام‌واژه‌ها در زبان فارسی معنایی دیگر یافته است که در این صورت، خودی محسوب می‌شود و اطلاق بیگانه یا مهمان ناخوانده بر آن‌ها جای درنگ دارد. مثلاً کلمهٔ «وکیل» در فارسی معنایی یافته است که در زبان مبدأ واجد چنین معنایی نیست. در زبان عربی به‌جای وکیل از «محامی» استفاده می‌شود.
[…]
گزیده‌ای از: رضا بابایی، بهتر بنویسیم، چ۳، قم: ادیان، ۱۳۹۴، ص۶۳ تا ۶۵، «بیگانه‌گرایی». بخرید
آماده‌سازی: سیدحمید حیدری‌ثانی heydarisani.ir
2 دیدگاه. دیدگاه خود را ثبت کنید
«بهتر یا به‌سوی بهتر» فارسی است؟
بهتر نیست به‌جای «کره ارض» بگوییم «کره‌ی زمین»؟
در ضمن «دین» واژه‌ای فارسی است.
البته اسلام‌گرایان افراطی هم با زبان فارسی سر ناسازگاری دارند. من نمیدانم کسی که کتابش را انتشارات ادیان قم منتشر می‌کند از این دست مردمان است یا از جرگه‌ی فارسی‌دوستان.
سلام و ارادت خدمت دوست گرامی.
نکته‌ای را می‌خواهم یادآوری کنم. عبارت «کرهٔ ارض»، درواقع نقل از مقاله‌ای است که آقای حسن انوری در نشریهٔ فردوسی نوشته‌اند. در نقل قول اجازه نداریم دخالت کنیم و چیزی را تغییر بدهیم.
عنوان مقاله: نگاهی به ریشه؛ دربارهٔ سره‌نویسی و زبان پاک