در نوروز ۱۳۹۷ و به‌مانند سال‌های پیش، پیامک نوروزی رئیس‌جمهور محترم به گوشی‌های ایرانیان رسید. این بار ایراد ویرایشیِ جدی در متن پیامک نبود؛ اما همچنان چند ایراد ویرایشِ صوری دارد و نیز میشد که چنین متن حساسی بهتر از این نگارش می‌یافت.
ابتدا، عین متن پیامک را بخوانیم و سپس ایرادهایش را بررسیم:
نوروز در تقارن با ایام میلاد امیرالمومنین(ع) بر شما مبارک باد. سالی سرشار از شادی و موفقیت برای شما آرزومندم.
حسن روحانی رییس جمهور
همزه
۱. امیرالمومنین نه، امیرالمؤمنین؛
۲. رییس نه، رئیس؛
دستورخط فرهنگستان زبان و ادب فارسی ضرورتِ گذاشتن همزه برای واژه‌های همزه‌دارِ عربی را فرض گرفته و برای تک‌تکِ واژه‌های همزه‌دار، صورت املایی مصوّب را آورده است. حال، در نظر بگیرید که در پیامک نوروزی ۱۳۹۴ و ۱۳۹۵ و ۱۳۹۶ واژهٔ «رئیس» با «ئـ» (همزه) است و در سال ۱۳۹۴ و ۱۳۹۷ با «ی»!
نیم‌فاصله
رئیس جمهور نه، رئیس‌جمهور با نیم‌فاصله.
«رئیس‌جمهور» یک واحد معنایی به حساب می‌آید و کسرهٔ بین دو تکواژِ آن، از دهه‌ها پیش، رنگ باخته است و ازاین‌رو باید با نیم‌فاصله بیاید. همهٔ گوشی‌های امروزی و حتی قدیمی نیز نویسهٔ نیم‌فاصله را سالم و تمیز نشان می‌دهند.
برای دیدن اینکه واژه‌ای نیم‌فاصله می‌گیرد یا فاصله یا اینکه بی‌فاصله می‌آید، واژهٔ دلخواهتان را در سامانهٔ فرهنگ املایی بجویید.
ایام
آوردن واژهٔ جمعِ «ایام» برای تک‌روزِ میلاد مولا علی(علیه‌السلام) درست نیست. «ایام» برای دوره‌های چندروزه به کار می‌رود: ایام دههٔ فجر، ایام عزاداری محرم، ایام نوروز، ایام تابستان، ایام امتحانات و… . البته که می‌توان روادار بود و با تسامح پذیرفت که چند روز پیش و پس از آن تک‌روز نیز عید و شادباشِ ولادت مولاست یا می‌توان نمونه‌هایی در زبان رایجِ سخنرانان و رسانه‌ها یافت که برای یک روز، واژهٔ «ایام» آورده‌اند؛ اما در متنی حساس و رسمی و کوتاه، آن‌هم با این میزان پخش‌شدن، باید حساب‌شده‌تر و پاکیزه‌تر نوشت.
کاما
جا داشت که دو کامای جداکنندهٔ عبارت قیدی در جملهٔ آغازین این پیامک بیاید: «نوروز، در تقارن با ایام میلاد امیرالمومنین(ع)، بر شما مبارک باد.» البته چون تعداد نویسه‌ها دقیقاً دو پیامک بود و با گذاشتن یک نویسه، مانند کاما، این متن سه‌پیامکی میشد، می‌توان از خیر این دو کاما گذشت. بماند که با تغییرهای دیگر میشد متن را کوتاه‌تر نوشت.
کمی فارسی‌تر
برای بهبود اندکِ متن، نه به‌عنوان رفع ایراد، میشد «امیرالمؤمنین» را «امیرمؤمنان» نوشت تا «ال» حذف شود. «ایام» هم، با توضیح پیش‌گفته، «روز» میشد. حواسمان باشد که «تقارن» و «مبارک» و «موفقیت» را اگر فارسی کنیم، متن شاید عجیب شود و در سبک سِره‌گرایی سیر کند که بنایی است نامطلوب.
تقارن‌های شبیه
اگر زادروز حضرت علی(علیه‌السلام) درخور ذکر است، که هست، دو مناسبت مرتبط با چهارده‌معصوم نیز در همین روزها به چشم می‌خورد: روز ۱فروردین۱۳۹۷ که از قضا «نوروزِ» اصلی هم همان یک روز است، هم‌زمان شده با شهادت امام هادی(علیه‌السلام). روز ۸فروردین۱۳۹۷ نیز زادروز امام محمد تقی(علیه‌السلام) است. نمی‌گوییم که آن‌ها نیز باید در این پیام کوتاه ذکر میشد؛ اما ذکر تقارنِ نوروز با مناسبتی مهم در ۱۱فروردین۱۳۹۷ از دقت به دور است و خیلی «تقارن» شمرده نمی‌شود.
امید کو؟
در پیامکهای نوروزی رئیس‌جمهور محترم در سال ۱۳۹۳ و نیز ۱۳۹۶، واژهٔ «امید» حضور داشت. اوّلی، پس از دور نخستِ انتخاب‌شدن ایشان بود و دومی پیش از دور دومِ انتخاب‌شدنشان. در سال‌های دیگر، واژه‌های «سربلندی» و «سلامت» و «اعتدال» و «شادی» و «موفقیت» مهم بود! امیدواریم پیام سال بعدی ایشان به دور از این کلیشه‌های کلامی باشد و جمله‌ای به‌یادماندنی و جذاب در ذهن‌ها به جای بگذارد.
اگر شما بودید…
اگر از شما می‌خواستند که پیامک نوروزی رئیس‌جمهور را بنویسید، چه می‌نوشتید؟
متن خود را در پای این صفحه به یادگار بگذارید.
جاکردن پیام‌های بلند، در متن‌های کوتاه، تمرین قلمیِ ارزشمندی است. شروع کنید… .
همهٔ پیامکهای نوروزی رئیس‌جمهور، جناب دکتر حسن روحانی
می‌توانید نایکدستی‌هایشان را بیابید؟
پیامک نوروزی رئیس‌جمهور در سال ۱۳۹۳ [نقد ویرایشی در ادامهٔ همین صفحه]
نوروزی سرشاراز شادی و امید را برایتان آرزومندم.
حسن روحانی رییس جمهور
پیامک نوروزی رئیس‌جمهور در سال ۱۳۹۴
نوروزی فاطمی و سالی همراه با سربلندی و سلامت برایتان آرزومندم.
حسن روحانی رئیس جمهور
پیامک نوروزی رئیس‌جمهور در سال ۱۳۹۵
نوروز فرخنده در تقارن با دو پیروزی بزرگ ملی و میلاد بانوی بزرگ اسلام (س) بر شما مبارک باد.
حسن روحانی رئیس جمهور
پیامک نوروزی رئیس‌جمهور در سال ۱۳۹۶ [با گیومهٔ تأکیدی برای «پیروزی»]
بهاری پر “امید” و سالى همراه با “پیروزی” و اعتدال برایتان آرزومندم. عید شما مبارک.
حسن روحانی رئیس جمهور
پیامک نوروزی رئیس‌جمهور در سال ۱۳۹۷
نوروز در تقارن با ایام میلاد امیرالمومنین(ع) بر شما مبارک باد. سالی سرشار از شادی و موفقیت برای شما آرزومندم.
حسن روحانی رییس جمهور
سه ایراد ویرایشی در پیامک نوروزی رئیس‌جمهور در سال ۱۳۹۳
در نوروز ۱۳۹۳ و به‌موازات همۀ شوق‌ها و امیدها و دیدوبازدیدها، چشمانمان به خواندن پیامک جالبی روشن شد: رئیس‌جمهور محترم، جناب حسن روحانی، سال نو را به هم‌وطنان تبریک گفته بود. این اقدامِ جالب واکنش‌های مثبت و منفیِ بسیاری برانگیخت که در وبگاه‌های خبری و شبکه‌های اجتماعی و مجله‌های متعدد بازتاب یافت: از حسّ خوب هم‌وطنان تا پاسخ‌های انتقادی افراد به آن و از هزینۀ این کار تا تکرار ارسال‌ها به‌تعداد هفت بار برای یک خط! اینجا جای طرح آن واکنش‌ها و بررسی و قضاوت نیست و دیگران مفصّل به آن پرداخته‌اند.
آنچه به‌تناسب تخصص ما مدنظرِ این نوشته است، ایرادهای ویرایشیِ این پیامک است: شوربختانه، در سیزده واژۀ این پیامک، سه ایراد ویرایشی به‌چشم می‌خورد! این ایرادها غلط مسلّم‌اند و با هر شیوه‌نامه‌ای که محک بخورند، نمی‌توان چشم بر آن‌ها بست. زیبنده نیست که چنین حرکت ملی و فراگیری، بدون نظر کارشناس نوشتن، یعنی ویراستار، صورت پذیرد.
متن پیام نوروزی رئیس‌جمهور در سال ۱۳۹۳ به سه صورت برای مردم آمد:
نوروزی سرشاراز شادی و امید را برایتان آرزومندم. [سطر بعد] حسن روحانی رییس جمهور
نوروزی سرشار از شادی وامید را برایتان آرزومندم. [سطر بعد] حسن روحانی رییس جمهور
نوروزی سرشار از شادی و امید را برایتان آرزومندم [سطر بعد] حسن روحانی رییس جمهور
ایرادهای ویرایشی در پیامک نوروزی رئیس‌جمهور عبارت‌اند از:
۱. ویرایش زبانی، «را»ی اضافی: در فارسیِ امروز «را» همیشه نشانۀ مفعول است؛ ولی مفعول همیشه «را» نمی‌گیرد! به‌دیگر بیان، هر وقت «را» در جمله باشد، مفعول هم وجود دارد؛ اما اگر مفعول نکره یا اسم عام باشد، «را» نمی‌گیرد. با این حساب، آمدن یا نیامدنِ «را» ربط مستقیمی با لازم یا متعدی‌بودن فعل ندارد و تابع آشنا یا ناآشنابودن مفعول است. در واقع، «را» نشانه‌ای معرفه‌ساز است و با نشانۀ نکره میانۀ خوبی ندارد.
در فارسی می‌گوییم و می‌نویسیم: «کتابی خریدم»، نه «کتابی رو خریدم.» به همین ترتیب، «روز خوبی برات آرزو میکنم»، «مهارتی عجیب در مذاکره دارد»، «اسرار مهمی برایم فاش کرد.» همچنین می‌پرسیم: «آب می‌خوری؟» نه اینکه «آب رو می‌خوری؟» اما پس از اینکه برای طرف آب آوردیم، اگر آن را ننوشیده باشد، می‌گوییم: «آب رو نخوردی؟» اینجا دیگر آب معرفه شده است و ازاین‌رو «را» می‌گیرد. این را هم بگوییم که اصل ذکرشده، در مواقع بسیار اندکی استثنا می‌‌پذیرد که اکنون جای طرح آن نیست.
در پیامک نوروزی رئیس‌جمهور، «نوروز» با گرفتن «ی نکره» نکره شده است و در ادامۀ جمله «را» را باید برداشت: نوروزی سرشار از شادی و امید برایتان آرزومندم.
۲. ویرایش صوری، فاصله‌گذاری و نشانه‌های سجاوندی: «سرشاراز» باید بشود «سرشار از». در پیامک دیگر، «وامید» نادرست است و «و امید» درست. در پیامک سوم نیز نقطۀ پایان جمله نیامده است. گفتنی است که این فاصله‌گذاری و نقطه‌گذاری باعث نمی‌شد پیامِ فرستاده‌شده دوپیامکی شود. همچنین بهتر بود بین دو عبارت آخر نیز کاما می‌آمد: حسن روحانی، رییس جمهور
۳. ویرایش صوری، دستورخط: «رئیس» درست است، نه «رییس». این را با استناد به دستورخط فرهنگستان زبان و ادب فارسی می‌گوییم که بیش از پنجاه استاد طرازاول طی بیش از هشتاد جلسه تدوینش کردند و رئیس‌جمهورِ وقت امضایش کرد. همۀ نهادها و خبرگزاری‌ها و ناشران و نویسندگان و… هم باید بر اساس آن، متن فارسی منتشر کنند. بایستگیِ رعایت دستورخط فرهنگستان بر کسی پوشیده نیست و ما در کارگاه‌های آموزشی خود، به‌تفصیل و با دلایل پرشمار، پایبندی به این دستورخط را توصیه می‌کنیم. نقدهایی هم به آن وارد می‌دانیم؛ اما با نگاه منصفانه و نیز بنا بر مصلحت عملی، برای یکدست‌شدن املای واژه‌های فارسی و پایان‌یافتن آشفتگی‌های هزینه‌افزا و ذهن‌آشوبِ این وادی، تن‌دادن به این دستورخط ضروری است.
صورتِ درست‌تر این کلمه «رئیس‌جمهور» با نیم‌فاصله است، نه «رئیس جمهور» با فاصله. نویسۀ نیم‌فاصله را در گوشی‌های قدیمی و جدید تعریف کرده‌اند و نباید این را بهانه کرد.
در ضمن، «ی»های یکی از این پیامک‌ها نیز عربی بود، نه فارسی. می‌بینید که زیر «ی»هایش دونقطه است. البته این اِشکال شاید غیرعمدی رخ داده باشد؛ چون برخی سامانه‌های پیام‌رسانی به‌طور خودکار نویسه‌های «ی» و «ک» را عربی می‌کنند تا متن پیامک با تمام گوشی‌ها سازگار باشد.
ویراستۀ پیامک نوروزی رئیس‌جمهور این می‌شود:
نوروزی سرشار از شادی و امید برایتان آرزومندم. [سطر بعد] حسن روحانی، رئیس جمهور
34 دیدگاه.
اشارات بجایی بود . اما کجاست گوش شنوا !؟ این ماجرای رییس که دیگر قوز بالا قوز شده . نمی دانم چرا اینقدر اصرار می کنند حتما رییس بنویسند و نه رئیس . انگار مد شده ! هم نشریات و هم تلویزیون و هم اغلب تارنماها از روی دست هم تقلید می کنند و خاطر استاد ابوالحس نجفی را می آزارند .
بحث جالبی بود
متاسفانه بی دقتی ما ایرانیان چنین نتایجی به با ر می آورد.
ممنون از مطلبتون
اضافه کنم که:
رئیس‌جمهور هم غلط است؛ رئیس‌جمهوری درست است.
ممنون
واقعا شما هم دلتون خوشه ها
ما دردمون غلط املاییه؟؟
ای کاش درد فقط همین غلط املایی بود و یا کاش می شد غلط های دیگه را هم به همین راحتی املاها بگیرید
سلام. اجازه بدهید اینجا محل نظر دادن ما بیکار ها و دلخوشها باشد. وب وسیع است.
😆
چه بیکار؟؟؟
یعنی آدم از شما بیکار تر من بودم که متنتون را خوندم.
این دقت نظر شما مشت محکمی بود بر دهان استکبار جهانی و یاوه گویان
آفرین به دقت…
برای بنده که حدود سی و اندی سال است حروفچینی میکنم، مطلب بسیار جذاب بود. در ضمن درد ما درد املایی نیست؛ اما لازم است هرکسی دست به قلم میبرد درست بنویسد.
عالی بود. در پاسخ به دوستمون اون بالا: ویراستاران به بررسی مشکلات دیگه نمی پردازن در جایگاهشون خدمتشون در این مایه هاست سرفراز باشید گروه ویراستاران
سلام، حق با شماست. درست نویسی در میان مسئولان تاثیر بسزایی در میان مردم دارد. البته در باره اینکه به جای “رئیس جمهور” باید از واژه “دولت” استفاده می شد، با نظر شما موافق نیستم.
رنگ رخساره خبر می دهد از سر ضمیر!
فکر کردی همۀ مسائل و مشکلات مملکت حل شده که گیر دادی به پیامک رییس‌جمهور!
نکنه می‌خواهید از آبِ گل‌آلود ماهی بگیرید…! واقعاً برایتان متأسفم.
البته می‌دونم این پیام رو حذف می‌کنید!
چرا این قدر عصبانی آخه؟
دمت گرم
خوشمان آمد
دوووس دوشتم 😉
بسیار عالی
با اجازتون به اشتراکش گذاشتم
در همین متنی هم که شما نوشته اید، ایراد ویرایشی دیده می شود. به عنوان نمونه، در بخش سوم که نوشته اید “طرازاول”، بهتر بوده نوشته می شد “طراز اول”
بله، حق با شماست. در کتاب فرهنگ املایی خط فارسی از فرهنگستان، «طراز اول» جدا آمده است. تصور ما این بود که طبق خوانشِ سریع و یک‌بارۀ این واژه، باید نیم‌فاصله باشد. در متنمان درستش کردیم. سپاس بی‌اندازه.
سلام
به جا (با نیم فاصله) یا بجا؟
پایبند یا پای بند (با نیم فاصله)
طبق دستورخط فرهنگستان، در کتاب فرهنگ املایی، این‌ها درست است: به‌جا، پایبند.
مواردی که گفتید ممکنه صحیح باشند اما به اینکه این متن از طریق پیامک ارسال شده و محدودیت های تعداد کاراکتر و حروف موجود در گوشی ها وجود دارد دقت نکرده اید . شاید اگر آن 4 کاراکتر مربوط به نقطه ، 2 فاصله و به خط پایین بردن عبارت رییس جمهور را اضافه می کردند از 2 3 پیامک بیشتر میشد و هم امکان ارسالش ممکنه نباشه و هم احتمال دریافتش کمتر میشده و هم هزینه اش گرانتر . به هر حال دقتتان خوب بوده . امیدوارم در مسائل جدی تر این مملکت چین دقتی بکار برده شود !
به‌هیچ‌وجه دوپیامکی یا سه‌پیامکی نمی‌شد. یکی از کارهای مؤسسهٔ «ویراستاران» نگارش پیامکهای مؤثر و کوتاه و با نویسه‌های سالم برای شرکت‌ها و مناسبت‌هاست. کاملاً با ریزِ جزئیات این کار آشناییم. آنچه در متن بالا گفتیم، ابتدا در گوشی و سامانۀ پیام انبوه آزمودیم و بعد گفتیم. با تمام آن اصلاحات، باز از یک پیامک بیشتر نمی‌شد.
سلام
ببخشید یک سوال:
طرازاول
یا
طراز اول؟
سلام‌ها بر شما. «طرازاول» را یکجا و با هم می‌خوانیم و ازاین‌رو بی‌فاصله است. البته دستورخط فرهنگستان آن را جدا آورده و با کسره: طرازِ اول. ما هم باید تابع باشیم. ممنون از تذکرتان.
سلام
چرا میگین کاما؟ به نظرتون مثل نوشتن گیومهٔ لاتین نیست؟
سلام. منظورتان را کمی توضیح دهید. با مِهر و ادب.
منظور بنده اینه که به‌جای کاما بگیم ویرگول همون‌طور که بهتره «» رو عوض “” به‌کارببریم.
سلام، آقا گمونم جواب خودمو پیدا کردم! واژهٔ ویرگول هم فارسی نیست و ریشهٔ فرانسوی داره، پس ترجیحی بر هم ندارن.
به نظرم طراز را دیگر با ط ننویسیم بهتر باشد
دستورخط فرهنگستان «طراز اول» را با «ط» آورده است. در ضمن، پیامتان دوبار آمده بود.
ببخشید شما مترجم کتاب حتی سگ ها هستید ؟
ط هم از الفبای فارسی است. این اندازه آزارش ندهیم.