در ارجاعدهی، استفاده از «تا» یا «و» بین شمارهصفحهها بستگی دارد به پیوستگی و ناپیوستگی مطلبی که نقل میشود. در ارجاع، «تا» نشاندهندهٔ پیوستگی و «و» نشاندهندهٔ ناپیوستگی مطلب است.
وقتی در نوشتهٔ پژوهشی مطلبی را از جایی نقل میکنیم، ازنظر جایگاه آن مطلب در منبع اصلی ممکن است با سه حالت روبهرو شویم:
۱. مطلب در یک صفحه آمده؛ یعنی ابتدا و انتهای نقلقول در یک صفحه است. در چنین حالتی، اگر شیوهٔ ارجاعمان مثلاً درونمتنی باشد، اینگونه ارجاع میدهیم: (دهقانی، ۱۳۸۸: ۲۳).
۲. مطلب در دو یا چند صفحهٔ پیاپی آمده یا بهعبارت دیگر، از صفحهای آغاز شده و در یکیدو یا چند صفحهٔ بعد پایان یافته است؛ بیاینکه وقفه یا افتادگیای در این میان پیش آمده باشد. در چنین حالتی، بین شمارهصفحههای ابتدا و انتهای نقلقول خطفاصله یا «تا» میگذاریم: (دهقانی، ۱۳۸۸: ۲۳تا۲۴)؛ (دهقانی، ۱۳۸۸: ۲۳-۳۰).
۳. مطلب در دو یا چند صفحهٔ ناپیاپی آمده یا اینکه در دو صفحهٔ پیاپی آمده ولی بین بخشهای مختلفش در منبع اصلی فاصله افتاده است. در اینگونه مواقع، نقلقول معمولاً مستقیم نیست؛ بلکه آزاد است. بهسخن دقیقتر، نویسنده مطلبی را که در منبع آمده، عیناً نقل نمیکند و با دخلوتصرفهایی آن را در متنش به کار میبرد. در این روش، آنچه نقل میشود، تکههایی مجزا است که در متن اصلی پشتسرهم نیست و بینشان مطالبی دیگر آمده است. در این حالت، در ارجاعدهی، بین شمارهصفحهها «و» یا ویرگول میگذاریم: (دهقانی، ۱۳۸۸: ۲۳ و ۲۵ و ۳۰)؛ (دهقانی، ۱۳۸۸: ۲۳، ۲۵، ۳۰).
نکتهٔ حائزاهمیتی که در بسیاری ارجاعدهیها به آن چندان اعتنا نمیشود، تفاوت معنایی «تا» (یا «-») و «و» (یا «،») است؛ به این ترتیب که معمولاً وقتی مطلبی در دو یا چند صفحهٔ پیاپی آمده و میخواهند به آن ارجاع دهند، بهجای «تا»، از «و» استفاده میکنند و مثلاً مینویسند: (دهقانی، ۱۳۸۸: ۲۳ و ۲۴). این در حالی است که مطابق آنچه گفته شد، معنای «و» چیز دیگری است و در این جایگاه باید از «تا» استفاده کرد.
بهسخن شفافتر، استفاده از «تا» یا «و» بین شمارهصفحهها بستگی دارد به پیوستگی و ناپیوستگی مطلبی که نقل میشود. در ارجاع، «تا» نشاندهندهٔ پیوستگی و «و» نشاندهندهٔ ناپیوستگی مطلب است. فرق این دو را با این دو مثال بهتر میتوان دریافت:
۱. نک: داوری، ۱۳۸۹، ص ۲۰ تا ۴۰.
۲. نک: داوری، ۱۳۸۹، ص ۲۰ و ۴۰.
در اولی به مطلبی ارجاع داده شده که از صفحهٔ ۲۰ شروع شده و بیوقفه تا صفحهٔ ۴۰ ادامه داشته است. در دومی به مطلبی ارجاع داده شده که یک بار در صفحهٔ ۲۰ و یک بار در صفحهٔ ۴۰ نقل شده؛ یعنی از صفحهٔ ۲۱ تا ۳۹ دیگر سخنی از آن به میان نیامده است. پس ارجاع به دو تکهٔ مجزا است.
اگر این شیوه را بپذیریم و درست بدانیم، هیچ منطقی نیست که برای مطلبی که بهطور یکپارچه در دو صفحهٔ پیاپی آمده، استثنا قائل شویم و راهی متفاوت در پیش گیریم. بهبیان روشنتر، منطقی نیست که وقتی مثلاً مطلب از صفحهٔ ۲۰ شروع شده و تا صفحهٔ ۲۵ ادامه یافته، در ارجاع بنویسیم «ص ۲۰ تا ۲۵» و وقتی مطلب از صفحهٔ ۲۰ شروع شده و تا صفحهٔ ۲۱ ادامه یافته، در ارجاع بنویسیم «ص ۲۰ و ۲۱».