توجهشان را جلب کن.
گِره‌مان را بگشا.
فرمانده‌ات را دیدی؟
شکم فربه‌اش را تکانی داد.
فاصله‌گذاری تمام ضمیرهای این جمله غلط است!
نکتهٔ انحرافی‌اش است که فکر کنید «ه»های «توجه» و «گره» و «فرمانده» و «فربه» جزو «ه»های غیرملفوظ‌اند. خیر، این‌ها «ه» ملفوظ‌اند و «ه» ملفوظ صامت متصل است و ضمیرهای متصل باید به آن بچسبند: توجهشان، گرهمان، فرماندهت، فربهش. طبق جدول ضمیرها در کتابچهٔ دستورخط فرهنگستان، باید این‌ها را این‌گونه نوشت.
بله، اگر «ه» غیرملفوظ به ضمیر متصل رسید، نیم‌فاصله می‌آید: خانه‌تان، کاشانه‌اش، پروانه‌ات و… .
حال، اگر بگویید که «فربهش و فرماندهتان و توجهم و گرهش با حافظهٔ بصری ما نمی‌خواند و عجیب به‌نظر می‌رسد» باید عرض کنم:
هرجا که چهرهٔ واژه‌های ترکیب‌یافته با ضمیر، عجیب به‌نظر رسید، برای حل مسئله نیایید قاعده‌شکنی کنید؛ بلکه می‌توانید برای رهایی از این مخمصه، از راه‌حل ویرایش زبانی بهره بجویید، به‌شرط اینکه اجازهٔ ویرایش زبانی داشته باشید: فربه او، فرمانده شما، توجه من، گره او.
باز دقت کنید که «ه» ملفوظ به‌هیچ‌وجه «ی» کوچک نمی‌گیرد و عین تمام صامت‌های متصل، کسرهٔ ساده می‌گیرد که آن را هم لازم نیست بگذاریم. پس این‌ها غلط است: گرهٔ کور، فرماندهٔ عالی‌رتبه، توجهٔ شدید، فربهٔ او.
این‌هم چند واژهٔ دیگری که «ه» ملفوظ دارند: بازده، سودده، سازمان‌ده، توجیه، تشابه، مشابه، واله (حیران).
20 دیدگاه. دیدگاه خود را ثبت کنید
نکته یا شاید قاعده بسیار پرکاربرد بود که با کلامی کاملا واضح، منطقی و خلاصه بیان شد.
سپاس فراوان از جناب باقری.
سپاس فراوان. از اشتباه درآوردیدمان!
عجب فعلی شد. هم درآوردن دارد، هم آوردن دارد و هم دیدن(!)
ما را دیدید، برایمان مثال آوردید و از اشتباه درآوردید. D:
کلمه فایده جزء کدام است ؟
ه در فایده، غیرملفوظ است.
ملفوظ است!
توضیح خوبی بود. اما چطور می‌شه فهمید، «ه» ملفوظ یا غیرملفوظ است؟
در گفتار و نوشتارتان، به انتهای واژه «ی» نسبت یا مصدری یا نکره بچسبانید. اگر چسبید، «ه» ملفوظ است. اگر نیاز به «ا» میانجی داشت، غیرملفوظ است. برای نمونه، «فرمانده + ی = فرماندهی»، اما «پروانه + ی = پروانه‌ای». همین‌طور است: گرهی، توجهی و… .
سلام؛
دوست عزیز قبل از هر چیز عنوان «غیرملفوظ» خود خطابی اشتباه است چون “ه” به اصطلاح غیرملفوظ هم لفظ می‌شود، البته نه /h/ بلکه /e/. پس باید گفت حرف “ه” در پارسی در جاهایی نماینده‌ی ه /h/ است و در جاهایی نماینده‌ی کسره /e/. برای مثال در پگاه، صبح‌گاه و… /h/ است ولی در فریده، پریده و… /e/ کسره است. خیلی کوتاه و ساده و به دور از قاعده‌سازی‌های پیچ‌یده اگر صدای ه داد آن‌گاه به اصلاح “ملفوظ” و اگر صدای کسره داد آن‌گاه به اصطلاح “غیرملفوظ” خواهد بود. راه‌های تشخیص دیگری وجود دارد ولی آن‌چه ذکر شد ساده‌ترین راه است، در واقع راه سماعی یا شنیداری.
بسیار روش خوبی بود.
لطفاً هنگام پاسخ دادن به دیدگاه، با ایمیلی کاربر را مطلع کرده و امکان امتیازدهی به نظرات را هم اضافه کنید.
سپاس.
فرماندهی می‌کند.
فرمانده‌ای تونا است.
جفتشان که درست است!
باید بنویسیم:
فرماندهی می‌کند.
فرماندهی تواناست.
مانند:
سیاهی قشنگ است.
گربۀ سیاهی روی بام است.
“سید ایوب
17خرداد 1398، 16:28
فرماندهی می‌کند.
فرمانده‌ای تونا است.
جفتشان که درست است!”
آقا ایوب عزیز سلام مجدد؛
خیلی قبل جوابی برای این معمای شما نوشتم ولی نمی‌دانم چرا ارسال نشد! یا روی سایت قرار نگرفت!
حرف “ه” در آخر واژه‌ی “فرماندِه” های به اصطلاح ملفوظ است پس /h/ لفظ می‌شود و در نتیجه نکره‌ی آن “فرماندِهی” است. اما داستان “فرمانده‌ای یا فرمانده‌یی” از آن‌جا آغاز می‌شود که در گفتار به دلیل مقوله‌ی اقتصادی برخی هم‌خوان‌های آخر واژه‌ها حذف می‌شوند. در این مورد خاص هم، توجه نمایید، /h/ می‌افتد و آ‌چه قبل از آن می‌ماند /e/ است یعنی کسره. مبرهن است که در پارسی کسره هم مانند صدای /h/ آخر با حرف “ه” نشان داده می‌شود. پس شکل “فرماندِه” تبدیل به “فرمانده” می‌شود. “فرماندهی” نوشت‌اری است در حالی که “فرمانده‌ای” گفت‌اری. در هنگام نوشتن “فرماندهی” بنویسیم. اگر هم منظورمان گفت‌اری بود یا در نمایش‌نامه‌نویسی ضرورت داشت آن‌گاه “فرمانده‌ای اشکال ندارد.
سپاس از طرح سوال شما
سلام.
ملفوظ‌بودن «ه» در کلمهٔ «فرمانده» هیچ‌جوره به کَتم نمی‌رود!
عارضم خدمتتون که «ـده» توی «فرمانده» از «دادن» می‌آد! در اصل می‌شه «فرمان‌دهنده»؛ یعنی «ده» از «دهنده» می‌آد و «ه» ملفوظه.
ممنون. بسیار مفید بود.
با سلام و احترام به همه‌ی دوستان؛
معضلات خط پارسی با این دستورات پیچ‌درپیچ حل نمی‌شود هیچ، سخت‌تر هم می‌شود. سعی کنید هیچ‌وقت کلمه‌ها و تک‌واژها را به هم متصل ننویسید. «ه» چه ملفوظ یا به اصطلاح غلط چه غیرملفوظ باشد به‌تر و منطقی‌تر است جدا باشد تا هویت و استقلال واژه‌ها، تک‌واژها هم‌واره حفظ شود. این موضوع کارِ آموزش، یادگیری، نگارش و… را در زبان بسیار راحت می‌نماید. متون گذشته‌ی پارسی پر است از بی‌توجه‌هی‌ها بی‌منطقی‌ها که لازم است کم‌کم یا با همت انقلابی حل شود هر چند ادبای قدیمی‌تر همیشه در برابر این حرکت‌ها مقاومت می‌کنند.
سپاس
بهره بردم. سپاسگزارم
سپاس، مطلب بسیار مفیدی بود.
لطفاً در مورد شیوۀ درست نگارش کلماتی که با همزه تمام می‌شوند هم توضیح دهید. به عنوان نمونه منشأشان درست است یا منشئشان؟ شیءای درست است یا شیئی؟
کتابچۀ دستورخط خط فارسی فرهنگستان را ببینید. با جست‌وجوی همین عنوان به‌راحتی می‌آید. هم همۀ همزه‌ها را گفته و هم همۀ حالت‌های آمدن ضمیرهای مِلکی و مجموعۀ فعلِ «ام، ای، است…» را.
منشأ، منشأشان
شیء، شیئی
ممنون، به نکات خیلی ریز و جالبی اشاره می‌کنید.