سؤال آخر و مسئلهٔ اصلی این است که با اغلاط مشهور چه باید کرد؟ بنده به‌عنوان یک پالایش‌گِرای به میانه‌روی (به‌شرط آنکه کاربرد «به‌عنوان» را که با گرته‌برداری ساخته شده است، بر من ایراد نگیرید) معتقدم؛ چراکه زبان از آنجا که موجودی زنده یا زنده‌وار است و پویا و بالنده است و چنان‌که اشاره شد، بی‌منطقی‌هایی هم دارد.
چنان‌که کلمهٔ «خودرو» که ساخته و برنهاده یا برابرنهادۀ فرهنگستان اول است و از عمر آن در حدود هفتاد سال می‌گذرد، هنوز جا نیفتاده است؛ حال آنکه «خودنویس» که هم‌ترکیب و هم‌روزگار آن است یا «خودکار» به دو معنا (۱. قلم ویژه نظیر روان‌نویس، ۲. اتوماتیک) از همان آغازی که ساخته شده، گرفت یعنی پذیرفته شد و تداول یافت… .
تحول معنایی (Semantic change) هم در هر زبانی وجود دارد. فی‌المثل، «مطرح» در عربی یعنی «زمینه و محل انداختن»؛ اما در فارسی «مطرح» یعنی کسی یا چیزی که تداول دارد، شهرت دارد، مردم به آن توجه دارند. یا «اندیشهٔ» فارسی دارای دو معنا و معنای دومش نگرانی و اضطراب بوده است؛ چنان‌که هنوز در کلمهٔ «اندیشناک» باقی مانده؛ ولی معنای دوم دارد از تداول می‌افتد.
همین «دارد» که در زبان فارسی برای یک نوع زمان استمراری به آن احتیاج داریم، خودش نوساز است.
حاصل آنکه هر زبانی به واژگان نوساز یا تحول معنایی نیاز دارد و برنامه‌ریزان زبانی، چه بخواهند و چه نخواهند، این کار رخ می‌دهد.
گزیده‌ای از: بهاءالدین خرمشاهی، از واژه تا فرهنگ، تهران: ناهید، ۱۳۸۷، ص۸۱.
3 دیدگاه. دیدگاه خود را ثبت کنید
این متن چه مطلب مهمی دارد که به‌عنوان گلچینی از یک متن در اینجا آمده‌است؟
سلام. مدتی پیش یکی از دوستان به من اطلاع دادند که در عباراتی چون هیئت‌علمی و هیئت عزاداری، واژه «هیئت» غلط است و باید به جای آن از «هیأت» استفاده شود. با این گفته در مورد «جرئت/ جرأت» هم شک کردم که کدام صحیح است. از آنجایی که در سایت شما و همچنین فرهنگستان همچین چیزی را مشاهده نکردم، سپاسگزار خواهم بود اگر توضیح کوچکی در این باره بدهید.
دقیقاً دستورخط فرهنگستان و سامانهٔ فرهنگ املایی ما، هر دو، پیشنهاد املاییِ «هیئت» و «جرئت» را گفته‌اند. نک:
http://emla.virastaran.net