سیر مطالعاتی ويرايش و درست‌نویسی پیشنهاد مدرسان «ویراسـتاران» است.
نشانهٔ * یعنی جزء ابزار کار ویراستار است.
نشانهٔ # یعنی برای بهبود مهارت نویسندگی عالی است.
#* ابوالحسن نجفی، غلط ننویسیم، تهران: نشر دانشگاهی.
پیشگفتار بصیرت‌زا و سرواژه‌های مهمّش را بخوانید: توسط، داشتن، قابل، قابل‌توجه، درازنویسی، را، شرایط، تتابع افعال، اگرچه… ولی، یک، حذف فعل، صفت مؤنث، عبارت وصفی، سؤال‌پرسیدن، بشریت، واو، آنچه که، موافقت، نوین، تنها، نرخ و… .
#* حسن ذوالفقاری، راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی، تهران: علم.
مفید است و مثال‌های فراوان و تمرین‌های مفصّلی دارد.
#* رضا بابایی، بهتر بنویسیم، قم: ادیان.
روان و جذاب می‌آموزید ساده‌نویسی و درست‌نویسی و زیبانویسی را. نثرش جذاب و شفاف است و درخور سرمشق‌گیری.
* فرهنگستان زبان و ادب فارسی، دستورخط فارسی، تهران: فرهنگستان.
خواندن ص۲۱ تا ۴۳ + دقت در جدول‌های ص۲۵ تا ۲۷ و ۳۲.
* علی‌اشرف صادقی و زهرا زندی‌مقدم، فرهنگ املایی خط فارسی، تهران: فرهنگستان.
دستورخطِ ۳۳،۰۰۰ واژه را بنا به کتابچهٔ دستورخط فارسی، به‌ترتیب الفبا آورده است.
نصرالله پورجوادی (زیر نظر)، دربارهٔ ویرایش، تهران: نشر دانشگاهی.
مقاله‌های ۱ (مایرز)، ۳ (سمیعی)، ۴ (باستی‌ین)، ۷ (معصومی)، ۱۲ (امامی)
نصرالله پورجوادی (زیر نظر)، دربارهٔ زبان فارسی، تهران: نشر دانشگاهی.
پیشگفتار + مقاله‌های ۱ (نجفی)، ۱۳ (ایرانی)، ۲ (صادقی)، ۱۵ (یوسفی)، ۲۰ (سمیعی)، ۲۱ (ایرانی)، ۱۷ (معصومی)، ۲۴ (منصوری)، ۹ (آشوری)، ۲۸ (کافی).
* یوسف عالی عباس‌آباد، فرهنگ درست‌نویسی سخن، تهران: سخن.
این‌هایش مفید است: مقدمهٔ آموزنده، پانزده متن فارسی معیار، سرواژه‌های مهم مانند گرته‌برداری.
ناصر نیکوبخت، مبانی درست‌نویسی زبان فارسی معیار، تهران: چشمه.
تنها نیمهٔ اول کتاب را بخوانید. با نظمی مناسب، ویرایش زبانی را خلاصه کرده است.
* احمد سمیعی، نگارش و ویرایش، تهران: سمت.
فقط بخش ویرایش زبانی را بخوانید؛ زیرا شیوهٔ ویرایش صوری ایشان، با وجود اجر پُراَرجی که دارند، مقبول نیفتاد.
محمد اسفندیاری، کتاب‌پژوهی، قم: صحیفهٔ خرد.
نثری قرص و دقیق دارد و مقاله‌هایی ارزشمند: «حشو قبیح»، مقالهٔ «از ویراستاری تا ویرگولاستاری» و چهار مقاله با موضوعِ ننوشتن.
بهاءالدین خرّمشاهی، کژتابی‌های ذهن و زبان، تهران: ناهید.
کتابی است مفرّح، حاوی دوپهلویی‌های ناخواستهٔ زبانی و حاصل بیست سال یادداشت‌برداری.
عبدالحسین آذرنگ، بازاندیشی در مباحثی از نشر و ویرایش، تهران: ققنوس.
بخش دوم، به‌ویژه مقاله‌های ۵ و ۶ و ۱، خواندنی است برای ویراستارهایی که تازه‌کار نیستند.
علی صلح‌جو، نکته‌های ویرایش، تهران: مرکز.
یادداشت‌هایی است برخاسته از سال‌ها تجربهٔ جدی در ویرایش، مفید برای حرفه‌ای‌ترها، نه تازه‌واردها.
محسن باغبان، مصائب آقای ویراستار، تهران: قطره.
تجربه‌هایی رنگارنگ و آموزه‌هایی جدید از سال‌ها ویراستاری، مفید برای حرفه‌ای‌ترها، در این اثر گرد آمده است.
* غلامرضا ارژنگ، ویرایش زبانی، برای زبان نوشتاری فارسی امروز، تهران: قطره.
ساده و پُرمثال، ویرایش زبانی را توضیح داده است.
* بهروز صفرزاده، دست‌نامهٔ ویرایش، تهران: سده.
موجز و به‌ترتیب الفبا، نکته‌های مربوط به درست و غلط را فهرست کرده است.
37 دیدگاه. دیدگاه خود را ثبت کنید
اینجا هم خواندنی است:
http://www.farsnews.com/printable.php?nn=13910421000430
این لینک انگار دیگر وجود ندارد.
سپاس که گزارش دادید. دست ما نیست.
باسمه تعالی
باسلام.
ضمن حظ وافر از کتاب آقای حسن ذوالفقاری، متوجه اشکال هایی در کتاب شدم. با گروه ادبیات فرهنگستان صحبت کرده و مطالبی را گفتم . استقبال کردند وگفتند که در چاپ جدید درنظر خواهند گرفت.
دقیقا منم کلی اشتباه دیدم خنده ام گرفته بود که کتاب ویراستاری خودش ویراستاری نشده!
کتاب دکتر ذوالفقاری با تغییرات و افزوده‌های بسیار، دوباره در ۱۳۹۴ چاپ شده است.
آیا پیامم به دستتون رسید؟
با سلام و خسته نباشد. نخست، از توجه شما به زبان پارسی و آیین‌نگارش آن سپاسگزاری می‌کنم.، این‌جناب، به علت نیاز شغلی، نیازمند کتابی درباره راهنمای ویرایش زبان پارسی هستم. در این خصوص، چند کتابی مرور کرده‌ام، اما متاسفانه، کتابی شایسته و بایسته درباره آموزش نکات ویرایشی و دستوری پیدا نکردم. آخرین کتابی که در این باره مطالعه کردم کتاب «نکته‌های ویرایش» به قلم «علی صلح‌جو» بود. متاسفانه، در این کتاب نیز نویسنده، در برخی موارد، سخنانش را درباره درست نویسی و نکته‌های ویرایشی در عمل نقض کرده است. از جمله این موارد، می توان به موضوع نشانه‌گذاری در زبان فارسی اشاره کرد. مثلا، با توجه به اینکه، بیشتر دستورنویسان و نویسندگان کتاب‌های نگارشی اشاره کرده‌اند که پیش از کماتی مانند، اما، زیرا، چون که،… (؛) نقطه ویرگول قرار می‌گیرد، اما ایشان برخلاف این گفته‌ها عمل کرده است. نویسندگان کتاب‌هایی مانند دستور زبان فارسی به قلم دکتر حسن انوری و گیوی نیز در این خصوص موضع‌گیری درستی ندارند. بنده کتابی یکپارچه و جامع درباره نکات مربوط به نشانه‌گذاری فارسی، پیدا نکردم. لطفا، در صورت امکان بنده را راهنمایی کنید و چند کتاب شایسته و ارزشمند به اینجاب معرفی کنید. با سپاس فراوان از شما. چراغی
به سه دلیل، تدوین دستور جامع و کاملی برای درج نشانه‌های سجاوندی در زبان فارسی ممکن نیست:
۱. اختلاف‌نظر و سلیقۀ صاحب‌نظران این وادی؛
۲. بی‌شماربودن حالت‌های ترکیب و پی‌آیی جملات و عبارت‌ها در زبان نوشتار و در پی آن، نقض‌شدن هر دستوری که استثناناپذیر بدانیم؛
۳. احساس نیاز بسیار اندک و خفیف خیل عظیم فارسی‌‌نویسان به دانستن و کاربست این اصول. تنبلی ذهنی اینان را تنبلی عملی متولّیان زبان فارسی کامل‌تر می‌کند و این چرخه تا روزی نامعلوم پایا خواهد ماند.
با تمام این حرف‌ها، در مبحث مدنظر شما، کتاب زیر بهترین گزینه از بین کتاب‌های موجود است:
حسن ذوالفقاری، راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی، تهران: علم. ← بحث نشانه‌گذاری؛ البته تمام کتاب مفید است و مثال‌های فراوان و جدول‌های مفصلی دارد. برای ویرایش نامه‌های اداری نیز می‌توان از مثال‌های آن بهره برد. دکتر ذوالفقاری شیوه‌نامۀ آموزشوپرورش (ـه‌ی) را پایه‌گذاری کرده‌اند.
سلام.
به نظر شما بهترین کتاب در زمینه آموزش ویرایش زبانی برای کسی که در ابتدای یادگیری ویراستاری است، چه کتابی میباشد؟
سیر مطالعاتی ذکرشده در این صفحه، به‌ترتیب است. از غلط ننویسیم آغاز کنید. کتاب راهنمای ویراستاری و درست‌نویسی کامل است. بعد از آن دو، این را بخوانید:
احمد سمیعی، نگارش و ویرایش، تهران: سمت. (فقط بخش ویرایش زبانی)
با سلام و خسته نباشید.
چه کتابی را در زمینه دستور زبان فارسی که برای ویراستاری کاربردی باشد، مناسب میدانید؟
کتاب دستورزبان فارسی، از مرحوم پرویز ناتل‌خانلری، ساده و روان و کافی است.
چه جالب منم دارم با این کتاب کار می کنم فارسی رو!
سلام. منظورتون دقیقاً کدوم کتابه؟
یه کتاب قدیمی درباره درست نویسی در نامه های اداری هست که اسمش یادم نیست. شما چنین کتابی می شناسین؟ ظاهراً چندین سال هم هست که چاپ مجدد نشده
سلام بر شما. چهار کتاب در این زمینه هست که اوّلی‌اش از همه قدیمی‌تر است و بیش از همه تجدیدچاپ شده. آخری‌اش هم از همه بهتر است:
۱. سیدکاظم امینی، آیین نگارش مکاتبات اداری، چ۲۷، تهران: مؤسسهٔ عالی آموزش و پژوهش مدیریت و برنامه‌ریزی، ۱۳۸۶.
۲. بهزاد مردآزاد ناو، اصول نگارش و مکاتبات اداری، چ۲، تهران: گپ، ۱۳۸۸.
۳. علی آسمند جونقانی، آیین نگارش و مکاتبات اداری، چ۶، تهران: س.ب.د، ۱۳۹۰.
۴. حسن ذوالفقاری، فرهنگ‌وارهٔ نامه‌نگاری اداری، تهران: رشد‌آوران، ۱۳۹۳.
اجازه بدهید انتقادی بکنم. درمورد ویرایش متون فارسی همواره بین صاحب‌نظران اختلاف نظر بوده. مثلاً، برخی با «موفقیت» موافق نیستند و می‌گویند «توفیق». من کاری به این موارد و همین طور فاصله‌گذاری‌ها ندارم، اما چیزی که باید همه درباه‌اش اجماع داشته باشند (که متأسفانه ندارند) نشانه‌گذاری‌هاست. متوجه شدم که اکثر ویراستاران هم در این مورد مشکل دارند، حتی استادان! واقعیت این است که ما نشانه‌گذاری را از غرب گرفتیم و در فارسی هم باید ببینیم آن‌ها چگونه عمل کردند و ما هم عمل کنیم. بیشتر فارسی‌زبانان هرگاه به وقف می‌رسند ویرگول می‌گذارند که کاملاً غلط است. کار ویرگول جداسازی قیدهاست. مثلاً، موارد زیر صحیح است:
بنابراین، به او چنین گفتم.
اگر باران نبارد، خشک‌سالی می‌شود.
اما شما نوشتید: «ضروری است برای یکدست‌بودن نوشته‌های تارنماهای فارسی و مهم‌تر از آن، حفظ زبان فارسی که پایۀ فرهنگ اسلامی‌ایرانی‌مان است، نکاتی کوچک و ساده را رعایت کنیم». هر دو شکل زیر درست است:
1. ضروری است، برای یکدست‌بودن نوشته‌های تارنماهای فارسی و مهم‌تر از آن حفظ زبان فارسی، که پایۀ فرهنگ اسلامی‌ایرانی‌مان است، نکاتی کوچک و ساده را رعایت کنیم.
2. ضروری است برای یکدست‌بودن نوشته‌های تارنماهای فارسی و مهم‌تر از آن حفظ زبان فارسی، که پایۀ فرهنگ اسلامی‌ایرانی‌مان است، نکاتی کوچک و ساده را رعایت کنیم.
تنها کتابی که دیدم نشانه‌گذاری را درست رعایت کرده نگارش و ویرایش احمد سمیعی است.
بین نهاد و گزاره هرگز ویرگول نمی‌آید. من این نکات را از استاد علی صلح‌جو آموختم که از ویراستاران کهنه‌کار ایران است.
سلام بر شما. بله، این اختلاف هست. درست می‌فرمایید. البته که مهم‌ترین کار کاما جداسازی قیدهاست؛ اما کارش «فقط» این نیست. از کاریردهای دیگرِ کاما «پیشگیری از بدخوانی» است که در این کاربرد، کاما دیگر مرزنما نیست و با ساختار جمله کاری ندارد؛ بلکه سویه‌اش کاملاً معنامحور می‌شود و آن‌وقت برای پیشگیری از بدخوانی، «هر جایی» ممکن است بیاید، حتی بین نهاد و گزاره.
سلام
به گمانم، اساساً فلسفه‌ی وجودی ویرگول پیشگیری از بدخوانی است و شما با این حرف که می‌توان برای پیشگیری از بدخوانی میان نهاد و گزاره هم ویرگول آورد شاید خواسته‌اید، با وجود پذیرش نیاوردن ویرگول میان نهاد و گزاره، آن را دور بزنید! می‌توان با تغییر چینش واژگان از به‌کاربردن ویرگول در میان نهاد و گزاره جلوگیری کرد.
بله، همیشه می‌توان با تغییر جمله کاری کرد که «کامای پیشگیر از بدخوانی» بین نهاد و گزاره نیفتد؛ اما همیشه مجاز نیستیم جمله را تغییر دهیم. در نقل‌قول‌های مستقیم فقط باید ویرایش صوری کرد و ویرایش زبانی ممنوع است. افزون بر این، برخی جمله‌ها، با همین چینش فعلی‌شان، رسا و زیبایند و با جابه‌جایی واژه‌هایشان از اوج می‌افتند. نمی‌ارزد که برای یک کامای کوچکِ پیشگیر از بدخوانی، کل جمله به هم بریزد.
چرا از سکون بر روی نهاد استفاده نکنیم (البته در آنجا که ممکن است).
این سخن واپسین میراث او است (ابهام: «این سخنِ واپسین …»، «این سخنْ واپسین»…).
زدودنِ ابهام را، چرا ننویسیم:
این سخنْ واپسین میراث او است.
پیش از انواع «که»های فارسی هم کاما نباید بیاید مگر «که»ی تعلیلی. پس، نشانه‌گذاری‌ها در مثال‌هایتان صحیح نیست و درست‌ترین صورت، به گمان من، همان است که ویراستاران نوشته است: «ضروری است برای یکدست‌بودن نوشته‌های تارنماهای فارسی و مهم‌تر از آن، حفظ زبان فارسی که پایۀ فرهنگ اسلامی‌ایرانی‌مان است، نکاتی کوچک و ساده را رعایت کنیم»
سلام . از تلاش شما برای کمک به ارتقای سطح نگارش متشکرم. چند سوال دارم:
1- آیا ترکیب سی امین درست است؟ (30 امین)
2-درباره آوردن نشانه « ی ربط» یا همان همزه، نظر شما چیست؟ آیا توصیه شما آوردن آن درتمام متن است؟
متشکرم.
سلام و سپاس.
۱. املای «سی‌امین» بنا بر دستورخط فرهنگستان به همین صورت درست است؛
۲. هٔ درست است، نه ه‌ی. آن نشانِ بالای ه به‌هیچ‌وجه همزه نیست! بلکه ی‌کوچک است. در طراحی فونت‌های فارسی آن را بد طراحی کرده‌اند.
سلام. از سرعت عمل شما در پاسخ‌گویی سپاسگزارم.
سلام. روز شما بخیر. ازآواچه‌های کاربردی و کارساز شما بسیار سپاسگزارم. متأسفانه من نتونستم نظرم رو از طریق کانال میراستاران اعلام کنم. لطفاً از سرعت کار کم نکنید. روزی یک درس بسیار مناسب است. با سپاس مجدد.
ببخشید ویراستاران( نه میراستاران). اتفاقاً فعالیت شما در این زمینه به نامیرایی و پویندگی زبان کمک می‌کنه. یک اشتباه تایپی بود.
با سلام
تشکر از گردآوری خوبتان
باید اضافه کرد که این منابع بخشی از مباحث ویرایش را دربرمیگیرند؛ مثلاً ویرایش متون کهن نیازمند آشنایی بیشتر با مباحث گونه های زبان و رسم الخط در دوره های مختلف زمانی است.
همچنین در ویرایش متون کهن باید به ویرایش عربی هم توجه کرد.
در کلاس‌های موسسه ویراستاران تأکید دارند که برای « آثار مکتوبِ غیرمرجعِ غیرخلاقِ» است
باسلام
در مدرسه به ما آموزش دادند که ی ربط را جدا بنویسیم و من طبق عادت همیشه این گونه مینویسم، مانند (قاعده ی) درحالی که بعضی از ویراستاران این نگارش را نادرست میدانند. لطفا نظر خود را بفرمایید.
سلام.
در شیوه‌نامۀ دستورخط فرهنگستان، توصیه شده بنویسیم «خانۀ من». آموزشوپرورش از حدود ۱۵ سال قبل تصمیم گرفت در کتاب‌های درسی «خانه‌ی من» را آموزش دهد.
اکنون دو روش در خط فارسی رایج است: ـه‌ی و ـۀ.
روش برگزیدۀ ما ـۀ است؛ چون طبق شیوه‌نامۀ فرهنگستان است و نیز به چندین دلیل دیگر.
تشکر از جواب شما
باز هم میرسیم به آموزش و پرورش و مجموعه ای از تضادها… چرا باید به رسم الخطی عادت کرد که توسط فرهنگستان توصیه نشده است!
درود و سپاس خدمت شما
یک پرسش دارم، کتاب غلط ننویسیم هم بسیار قدیمی است و هم در بسیاری موارد مانند نیم‌فاصله گذاشتن و… افراط کرده است و با مصوبات فرهنگستان کتاب‌های دیگری که خودتان معرفی نموده‌اید تفاوت دارد مثل کتاب دکتر ذوالفقاری که به نظر من هم یک منبع کامل برای ویرایش است. و در عین حال می‌دانم که دکتر نجفی از بزرگان زبان‌شناسی و از اعضای پیوستۀ فرهنگستان هستند. پرسش من این است که یک، چطور این همه تفاوت وجود دارد و دو، چطور از این کتاب استفاده کنیم و تشخیص دهیم که کجا درست است و کجا غلط؟ یا کجا حرف ایشان را ترجیح دهیم کجا مصوبات فرهنگستان و فرمایشات دکتر ذوالفقاری!
پیشاپیش از پاسخ شما سپاسگزارم
سلا‌م‌ها به شما. در دستورخط فقط «فرهنگ املایی فرهنگستان» (emla.virastaran.net) را ملاک بگیرید، نه هیچ اثر و کتاب و استادِ دیگری را. در ضمن، اختلاف‌نظر استادان در هر رشته‌ای طبیعی است. شما یک عدد وادی مثال بزنید که صاحب‌نظرانِ آن وادی با هم اختلاف‌نظر نداشته باشند.
سلام.
درباره‌ی «ویراستاری ادبی» و ویرایش داستان و رمان، چه منابعی وجود دارد؟
منابعِ این عرصه محدود و ناقص است. یکی‌شان این است: فوت‌وفن بازنگری و ویرایش رمان، سوره مهر.
بیشتر، لازم است که داستان بخوانید و «دربارهٔ داستان» بدانید و دوره‌های داستان بگذرانید.