تلاش‌های ارزشمند فرهنگستان زبان و ادب فارسی برای غنی‌سازی زبان فارسی در حوزه‌های تخصصی، از جمله پزشکی، شایستهٔ تقدیر است. با این حال پذیرش واژه‌های جدید در هر زمینه‌ای نیازمند زمان و کوشش است.
در حوزهٔ پزشکی، بسیاری از پزشکان ترجیح می‌دهند از واژه‌های بیگانه اما آشنا استفاده کنند. این موضوع اگرچه قابل درک است، اما می‌تواند مانعی برای ایجاد زبانی یکپارچه و استاندارد در این حوزه باشد. در مقابل، به‌کارگیری واژه‌های مصوب فرهنگستان نه‌تنها به حفظ و گسترش زبان فارسی کمک می‌کند، بلکه تبادل اطلاعات بین پزشکان و مردم را تسهیل می‌کند و از سوءتفاهم‌های ناشی از کاربرد واژه‌های بیگانه نیز جلوگیری می‌کند.
در همین راستا، فرهنگستان زبان و ادب فارسی به‌تازگی «سخت‌رگی» را به‌عنوان معادل فارسی «آتروماتوزیس» (Atheromatosis) تصویب کرده است. این واژه به فرآیند تشکیل پلاک‌های آترومی (رسوبات چربی، کلسترول و مواد دیگر) در دیوارهٔ سرخ‌رگ‌ها اشاره دارد.
«آتروماتوزیس» از دو بخش تشکیل شده است:
▪️ «آتروما» (Atheroma): به معنای رسوبات چربی و خمیری‌شکل در دیوارهٔ سرخ‌رگ‌ها؛
▪️ «اوزیس» (osis): پسوندی یونانی به معنای فرآیند یا وضعیت.
نکته: شاید به نظر بیاید که در تجزیهٔ بخش اول کلمه حرف «t» را که قبل از پسوند osis آمده نادیده گرفته‌ایم، ولی این‌طور نیست.
برای روشن شدن موضوع، لازم است به ریشه‌های یونانی این کلمه نگاهی دقیق‌تر بیندازیم:
واژهٔ آتروما از کلمهٔ یونانی «آترا» (athera) به معنای «فرنی» یا «خمیر» گرفته شده است. این واژه به تجمع مواد چربی و خمیری‌شکل در دیوارهٔ عروق اشاره دارد. بنابراین باید گفت که حرف «t» در واقع بخشی از ریشهٔ کلمهٔ «آتروما» است که به دلیل تغییرات آوایی در زبان یونانی، در ترکیب با پسوند «osis» باقی مانده است. به بیان دیگر می‌توان گفت که «آتروماتوزیس» از ترکیب «آترومات-» (ریشهٔ کلمهٔ آتروما) و «-اوزیس» تشکیل شده است.
آترواسکلروزیس (سخت‌سرخ‌رگی)
بد نیست این واژه را هم که نه‌تنها در ساختار که حتی در معنا هم شبیه به واژهٔ اخیر است و فرهنگستان سال‌ها پیش برایش معادل سخت‌سرخ‌رگی (تصلب شرائین) را تصویب کرد واشکافی کنیم.
«آترواسکلروزیس» نیز از دو بخش تشکیل شده است:
▪️ «آترو» (Athero): ماده چربی؛
▪️ «اسکلروزیس» (Sclerosis): سخت شدن یا تصلب.
بنابراین، «آترواسکلروزیس» به معنای سخت شدن (تصلب) دیوارهٔ سرخ‌رگ‌ها به دلیل تجمع چربی است.
تفاوت این دو واژه چیست؟
«سخت‌رگی» (آتروماتوزیس) به فرآیند اولیهٔ تشکیل پلاک‌های آترومی در دیوارهٔ سرخ‌رگ‌ها اشاره دارد، در حالی که «سخت‌سرخ‌رگی» (آترواسکلروزیس) به مرحلهٔ پیشرفته‌تر این فرآیند، یعنی سفت شدن و تنگ شدن سرخ‌رگ‌ها، دلالت می‌کند. به عبارت دیگر، سخت‌رگی می‌تواند مرحله‌ای باشد که در صورت درمان نشدن، به سخت‌سرخ‌رگی و عوارض جدی قلبی‌عروقی منجر شود. البته در برخی متون پزشکی، این دو واژه ممکن است با تفاوت‌های کمتری به کار روند، اما به‌طور کلی این تمایز پذیرفته شده است.
