خانم، اگه حرف‌زدنم مزاحم حرف‌زدن شماست، من عذرخواهی می‌کنم!
خب… . بچه‌ها، ما یه‌وقت یه جمله یا عبارتی می‌نویسیم؛ ولی اون جمله یا کلمه معنای مدنظر نویسنده رو نمی‌رسونه. اگه هیچ معنایی نده، نه‌اینکه دو تا معنا بده، میگن تار و مبهمه. این جمله ابهام داره. مراقب باشید کلمات رو درست به کار ببرید.
وقتی جمله مبهمه و هیچ معنایی نداره، خوبه؟ نه، اصلاً؛ مثالش این جمله است:
«فقط سرما بی‌نهایت بود». چیه معناش؟ یکی دیروز داشت این جمله رو می‌خوند، گفت: «چی‌چی؟!» گفتم: همین! دقیقاً همین… .
بعضی جمله‌ها مبهمه. باید خودت بشینی بنویسیش. اگه نمی‌تونی، از نویسنده بپرس؛ بگو آقا اصلاً چی میخوای بگی.
بعضی وقتا مشکل تایپی اتفاق می‌افته، بعضی وقتا هم خود نویسنده کاملش نکرده و رفته سر جملهٔ بعد.
گاهی معنای مدنظر نویسنده رو می‌رسونه؛ ولی فقط یه معنا رو می‌رسونه. این خوبه یا بد؟ خوبه دیگه! همین منظوره اصلاً. مثالش رو توی جزوه‌تون ببینید: «انسان پیچیده‌ترین پدیدهٔ هستی است». این خیلی شفاف و گویاست و هیچ مشکلی نداره.
یه‌وقت ممکنه جملهٔ من دو تا معنا بده. حالا که دو تا معنا رسونده، باید ببینید خواسته یا ناخواسته بوده. اگر عمدی بود، بهش میگن «ایهام». خوبه یا بد؟ این خوبه؛ چون خواسته است. من می‌خوام این کلمه دو تا معنا بده؛ مثالش رو که بلدین:
«دیشب صدای تیشه از بیستون نیامد
شاید به خواب شیرین فرهاد رفته باشد».
کلمهٔ «شیرین» اینجا دو تا معنا میده و ایهام داره: یکی معنی خواب هفت پادشاه میده که عمیق و دل‌چسبه؛ یکی هم شیرین‌بیگم، حاج‌خانم! کدوم مدنظره؟ همزمان هر دو. خوبه یا بده؟ خوبه.
«این که می گویند آن خوش‌تر ز حسن
یار ما این دارد و آن نیز هم».
ایهامش کجاست؟ یعنی چی؟ بچه‌های ادبیات، کی اینو می‌دونه؟
یه بار دیگه بگم؟
اِ…، زشته دیگه!
بچه‌های ادبیات…؟!
خیلی ممنون! بسه، بدترش نکنید!
«آن» یعنی چی بچه‌ها؟ ببینید، حُسن یه نوع زیبایی ظاهریه؛ یعنی خوشگله، زیباست. تا حالا نشنیدین که میگن یه نفر «آن» داره؟! «آن» توی ادبیات فارسی یعنی یه حس زیبایی خاصی توی چهرهٔ محبوب هست که زیبایی ظاهری نیست؛ مثلاً شاید طرف کچله یا دماغش گنده باشه‌ها؛ ولی «آن» داره؛ یعنی دل‌نشینه، نمکینه؛ مثلاً میگن پیامبر زیبا نبوده، نمکین بوده. هر کس اونو می‌دیده، به دلش می‌نشسته. قیافهٔ بچه برای مادر هم هرجور که باشه، زیباست. این زیبابودن با زیبایی اصلی فرق داره. چهرهٔ طرف به دل اون آدم می‌شینه.
خب، حالا گوش کنید؛ میگه اینکه میگن «آن» بهتر از حُسن هست، یار ما این دارد و آن نیز هم.
حالا نگاه کنین بچه‌ها، این «این» معلوم نیست حُسن بوده یا «آن». اون «آن» معلوم نیست به معنای ضمیر او هست یا همون دل‌نشینی.
خیلی قشنگ بازی کرده؛ یعنی شاهکاره، واقعاً شاهکاره: «یار ما این دارد و آن نیز هم». اصلاً قاطی می‌کنی کدومه! پس «این» و «آن» اینجا ایهام داره.
خیلی خب، بریم سراغ دو تا معنای ناخواسته. بهش چی میگن؟ کژتابی.
زهرا کیوان‌فرد، دی۱۴۰۰
zkeyvanfard213@gmail.com
