تاریخ آغاز دوره اصلاح شد: پنج‌شنبه ۲۸آذر۱۳۹۸
پس از برگزاری پنج کارگاه دستورزبان فارسی در تهران، این بار
همراهِ «ویراستاران» باشید در
اولین کارگاه دستورزبان فارسی در مشهد
وا… کارگاه آموزش دستورزبان فارسی دیگه چیه؟!
خدایی‌نکرده مریض می‌شوید و پایتان به مطب پزشک کارکُشته و اسم‌ورسم‌داری باز می‌شود. با اینکه وقت قبلی دارید، چند ساعتی معطل می‌شوید تا نوبتتان شود. دکتر یک‌راست مشکل را می‌پرسد، احتمالاً معاینهٔ مختصری می‌کند، نسخه را می‌پیچد، می‌دهد دستتان و می‌گوید: «به‌سلامت.»
اگر در مثال مناقشه نکنید، می‌خواهم ویراستار را به پزشک تشبیه کنم. پزشک‌های قدیمی و تجربی و شمّی با دیدن علائم ظاهری بیماری، نسخه‌ای می‌پیچیدند و ختمَ الله. اما پزشکان دانش‌اندوخته، چه در طب جدید و چه در طب سنتی، به دانش پزشکی مجهزند و می‌دانند که فرایند ابتلا به بیماری و درمان و… چگونه است.
اگر ویراستار باشیم و دستور ندانیم، به پزشکی می‌مانیم که تنها می‌داند کدام مرض با کدام دارو برطرف می‌شود: پزشکی که می‌داند «را» را تا حد ممکن باید به مفعول نزدیک کرد، بین اجزای مصدر مرکب نیم‌فاصله گذاشت، برای فاعل جمع عاقل فعل جمع آورد و از توالی فعل پرهیز کرد و… . پزشک‌های قدیمی نمی‌دانستند که برخی انواع سرماخوردگی گونه‌ای بیماری ویروسی است و ربطی به هوای سرد ندارد. از آنجا که این ویروس‌ها در هوای سرد ماندگارترند، آن‌ها گمان می‌کردند که عامل سرماخوردگی سرماست. علائم را می‌دیدند و بنا بر تجربه و شمّشان، داروهایی تجویز می‌کردند که بیشترشان هم شفابخش بود؛ ولی ابداً چیزی دربارهٔ عملکرد ویروس‌ها و دستگاه ایمنی بدن و گلبول‌های سفید و… نمی‌دانستند.
همهٔ ما ویراستارها فارسی‌زبانیم و ان‌شاءالله کتاب‌خوان. همین دو عامل کافی است که با اتکا به شمّ زبانی‌مان و خواندن چند کتاب دربارهٔ ویرایش و گذراندن کارگاهی خوب، ویراستار متوسطی بشویم. ما ویراستارهای متوسط قواعد و شیوه‌نامه‌های ویرایش را یاد می‌گیریم و به کارشان می‌بندیم، بدون آنکه از سازوکار این قواعد مطلع باشیم؛ همان طور که از زبان مادری‌مان هر روز استفاده می‌کنیم، بی‌آنکه از ظرایف صَرفی و نحوی‌اش چیزی بدانیم.
فایده‌اش را با مثال می‌گویید؟
ویرایش دانش نوپایی است و خوب می‌دانیم که ویرایش و ویراستار هنوز جایگاه واقعی خود را در جامعهٔ علمی پیدا نکرده‌اند. ما را هنوز دست‌کم می‌گیرند و یکی از دلایل اصلی‌اش خودِ ما هستیم. اگر نویسنده‌ای از ما بپرسد: «چرا ترجیح می‌دهید بندهای موصولی را به آخر جمله ببرید؟» می‌گوییم: «این یکی از قواعد ویرایش است.» یا می‌گوییم: «با این جابه‌جایی جمله روان‌تر می‌شود.» درست می‌گوییم. اما نمی‌توانیم دلایل محکم و مستدلی ارائه دهیم؛ چون به دانش دستورزبان مجهز نیستیم. اگر مجهز بودیم، ابتدا بندهای موصولیِ تحدیدی را از غیرتحدیدی جدا می‌کردیم و می‌گفتیم این جابه‌جایی فقط در بندهای موصولیِ تحدیدی رخ می‌دهد. توضیح می‌دادیم که مطابق با دستاوردهای رده‌شناختی در اکثر زبان‌ها، اگر طول بند موصولی از طول گروه فعلی بیشتر باشد، جملهٔ موصولی به آخر جمله منتقل می‌شود یا به عبارت دقیق‌تر «خروج بند موصولی» رخ می‌دهد. بر اساس پژوهش‌های نقش‌گرایی، بند موصولیِ خارج‌شده عمدتاً حاوی «اطلاع نو» و تقابلی است. به‌عبارت دیگر، وقتی بند موصولی را منتقل می‌کنیم که حاوی اطلاعات جدیدی برای خواننده باشد. اضافه هم می‌کردیم: طولانی‌شدن بندهای موصولی باعث گسستگی اجزای بند اصلی می‌شود که این عریض و طویل‌شدن، پردازش و درک جمله را دشوار می‌کند. از طرف دیگر، اگر فعل بند موصولی و بند پایه به‌صورت اتفاقی یکسان باشند، دشواری پردازش جمله دوچندان می‌شوند. خروج بند موصولی راهکاری است که بیشترِ زبان‌ها برای تسهیل درک چنین جمله‌هایی در پیش می‌گیرند.
ما که ویراستار نیستیم که!
برای غیرویراستارها مثال را عوض می‌کنیم: نویسنده و مترجم مانند راننده است در شهر زبان. برای رانندگی چه‌چیزی «باید» است؟ بله، گواهی‌نامهٔ رانندگی. آن‌وقت برای گرفتن گواهی‌نامه، نخستین آزمون چیست؟ بله، امتحان آیین‌نامه. خب اگر آیین‌نامه و قوانین راهنمایی‌ورانندگی را ندانیم، اصلاً نوبت به امتحان عملیِ رانندگی می‌رسد؟! زشت است کسی راننده باشد و آیین‌نامه نداند. نه؟ رانندگی فقط راندن ماشین نیست! باید دانست که سرِ چهارراه‌های مختلف حق تقدم با کیست. مگر می‌شود معنای تابلوهای هشدار را نفهمید و آسوده رفت و آمد؟!
برخی نویسنده‌ها خیلی جذاب می‌نویسند؛ اما غلط‌های اساسی در نوشته‌هایشان هست. نمی‌گوییم غلط‌های ویرایشی و نگارشی. آن که جای خود را دارد و بعد از نوشتن، ویراستار درستشان می‌کند. منظورمان شل‌بودن شالوده و سست‌بودن زیربنای نوشتارشان است. نمی‌دانند چگونه می‌شود واژه‌های جدید و سالم ساخت؛ چون تحلیل ساختار واژه‌های مرکب برایشان سخت است. از امکان‌های زبان بی‌خبرند و یاد نگرفته‌اند ماضی نقلی چه کاربردها که ندارد! بلد نیستند جمله‌های اصلی و فرعی را از هم تفکیک کنند و پایه و پیرو را تمایز گذارند.
نتیجهٔ ملموسش این می‌شود که به جملهٔ کوتاه و هسته‌ای، آن‌قدر بندهای فرعی بار می‌زنند که حرف اصلی در میان انبوهی زلم‌زیمبوی خوشگل گم می‌شود! جمله‌هایشان طولانی است و بلد نیستند پیش از نوشتن و در همان هنگام رژه‌رفتن واژه‌ها در ذهنشان، اجزایش را جدا سازند و درازیِ معنا را بشکنند و در ظرف‌های نُقلی و خوردنی به خواننده تعارف کنند.
حال مگر همهٔ نویسندگان بزرگ و خالقان شاهکارهای ادبی رفته‌اند نشسته‌اند دستورزبان یادگرفته‌اند؟! خیر، همه‌شان خیر و البته خیلی‌هایشان بله. اما آن‌هایی که دستورزبان را به‌صورت خاص مطالعه نکرده‌اند، آن‌قدر نثر و شعر خوانده‌اند و آن‌قدر نوشته‌ها را تجزیه‌وتحلیل کرده‌اند و آن‌قدر انبان ذهنشان را از ساختارهای قرص و محکم پر کرده‌اند که خلأ دستورندانی‌شان را با شمّ قوی و چنتهٔ پر از دانسته‌های ناخودآگاه پر کرده‌اند. کوتاه سخن اینکه برای نویسندگی، دانستن دستورزبان در سطح کامل و پیشرفته واجب است؛ حال چه خودآگاه باشد و چه ناخودآگاه.
انگیزه هم بدهید!
دستورزبان شاه‌راه ویراستار است برای رفتن به عمق لایه‌ها و ساخت‌ِ جمله‌ها و واژه‌ها. مؤسسهٔ «ویراستاران» تصمیم گرفته است که ویراستارانش و علاقه‌مندانِ این وادی را به سلاح نحو مجهز کند تا بتوانند از عملکردشان دفاع کنند و چرایی و چگونگی آن را توضیح دهند.
ویراستاری که با ساختار زبان آشنایی داشته باشد و دستورزبان بداند، می‌تواند منطق درمانش را برای مُراجعش توضیح دهد و می‌تواند نسخه‌هایی را که می‌پیچد، تبیین کند و می‌تواند ویرایش را با ماهیت تجویزی‌اش، با تحلیل ساختارهای زبانی، با چاشنی استدلال درآمیزد. راه درازی است تا پزشکان حوزهٔ نشر و نوشتار بتوانند جایگاه خود را همچون پزشکان جسم تثبیت کنند و جایگاهی بسازند که در آن، ویراستار دیگر مجبور نباشد از فرایند درمان و چراییِ کارش سخن بگوید؛ همان طور که پزشکان ما سال‌هاست دیگر چنین زحمتی به خود نمی‌دهند. «ویراستاران» مفتخر است که با برگزاری کارگاه «دستورزبان‌آموزی» اولین گام را در این راستا برمی‌دارد.
کارگاه «دستورزبان‌آموزی» قدم‌نهادن در راهی بی‌پایان است. تحلیل دستورزبان فارسی جای کار دارد و با همهٔ تلاش استادان ادبیات و زبان‌شناسی، طفل نوپایی بیش نیست. برای همین است که ما به دشواری‌های زیادی در این راه برمی‌خوریم و شاید مجبور باشیم برخی جاها خودمان آستین‌ها را بالا بزنیم و گره‌هایی بگشاییم و برخی جاها نیز فقط طرح حیرت کنیم!
دربارهٔ چه‌ها می‌گویید؟
همه‌چیز را از صفر می‌آغازیم: از توضیح ساده‌ترین مفاهیم. جایگاه دستورزبان را کوتاه در پیکرهٔ علوم بررسی می‌کنیم. بر زبان‌شناسی و شاخه‌های آن گذری می‌کنیم تا برسیم به اجزای جمله. از انواع جمله‌ها سخن می‌رانیم و ساختار ساده‌ترین جمله‌ها را بررسی می‌کنیم. گروه‌های اسمی، فعلی، قیدی، صفتی و حرف‌اضافه‌ای را می‌شناسیم و هریک را تحلیل می‌کنیم.
در عین حال می‌کوشیم به بحث‌های مناقشه‌برانگیز هم بپردازیم. انواع «را» و «که» و «ی» را مرور می‌کنیم. با مبحث ظرفیت و دستور وابستگی آشنا می‌شویم و در هر جلسه، خواندن مقاله‌ای را به دوستان پیشنهاد می‌کنیم. به‌طور قطع، هیچ‌کس با بیست ساعت «دستوردان» نمی‌شود؛ ولی اگر ذوق و پشتکار خرج کنیم و ویرایش دغدغهٔ ما باشد، رفته‌رفته با رازهای این تالارِ هزارتو دمخور می‌شویم.
سرفصل دوره را می‌خواهم
درآمد
۱. دستورزبان چیست؟ آیا دستورزبان ماهیتی دیکتاتوری و تجویزی دارد؟
۲. ویراستار را چه به دستور؟! (بررسی ضرورت آموزش دستور به ویراستاران)
۳. بله‌قربان‌گویی‌های ویراستار به دستوریان (گره‌گشایی‌های دستور از ویرایش)
۴. واجب و مستحب دستور: صرف یا نحو؟
۵. نحو به چه کار ویراستار می‌آید و صرف به چه کارش؟
۶. سیر مطالعاتی دستورزبان فارسی
۷. تشریح جمله و درآمدی بر گروه فعلی
جمله
۱. تعریف صوری و معنایی جمله
۲. انواع جمله
۲. ۱. از نظر صوری
۲. ۱. ۱. جملهٔ مستقل و نامستقل
۲. ۱. ۲. جملهٔ ساده و مرکب
۲. ۲. از نظر معنایی
۲. ۲. ۱. جملهٔ خبری و انشایی
۲. ۲. ۱. ۱. انواع جملهٔ انشایی (امری، پرسشی و عاطفی)
۳. ساختمان جمله
۳. ۱. معیارهای تشخیص گروه اسمی و فعلی (جانشینی و جابه‌جایی)
۳. ۲. نهاد
۳. ۲. ۱. ساختمان نهاد
۳. ۲. ۲. نهاد جدا
۳. ۲. ۳. نهاد پیوسته
۳. ۲. ۴. مطابقت نهاد جدا و پیوسته
۳. ۳. گزاره
۳. ۳. ۱. ساختمان گزاره
گروه فعلی
۱. تعریف صوری و معنایی فعل
۲. ساختمان فعل
۲. ۱. اجزای اجباری
۲. ۲. اجزای اختیاری
۳. ویژگی‌های فعل
۳. ۱. شخص
۳. ۲. شمار
۳. ۳. زمان (ماضی ساده / ماضی استمراری / ماضی نقلی / ماضی نقلی استمراری / ماضی بعید / ماضی بعید نقلی / ماضی التزامی / ماضی مستمر / ماضی مستمر نقلی) (مضارع اخباری / مضارع التزامی / مضارع مستمر) (آینده)
۳. ۴. وجه
۳. ۵. نمود
۳. ۶. گذر
۳. ۷. معلوم و مجهول
۴. ظرفیت فعل و انواع فعل از نظر وابسته‌پذیری (ربطی / گذرا و ناگذر / دوگانه / سببی)
۵. انواع فعل از نظر ساختمان (بسیط / پیشوندی / مرکب)
۵. ۱. بررسی ملاک‌های تشخیص فعل مرکب
۶. انواع فعل از نظر کاربرد (تام / کمکی / ناقص / وجهی)
گروه اسمی
۱. تعریف اسم و ساختار گروه اسمی
۲. ویژگی‌های اسم:
۲. ۱. شمار
۲. ۲. شناس و ناشناس و اسم جنس
۲. ۳. خاص و عام
۲. ۴. وابسته‌های اسم
۲. ۴. ۱. پیشین (صفت اشاره / عددهای اصلی / عددهای ترتیبی / صفت عالی / صفت مبهم / صفت پرسشی / صفت تعجبی / لقب و شاخص / صفت بیانی)
۲. ۴. ۲. پسین (صفت بیانی / مضاف‌ٌالیه / بدل / گروه حرف‌اضافه‌ای / بند)
۳. ضمیر و انواع آن (شخصی / مشترک / اشاره)
۴. نقش‌های گروه اسمی (نهاد / مفعول / متمم / مسند / تمیز / بدل / منادا)
۵. نقش‌های ضمیر
۶. انواع اسم از نظر ساختمان (ساده / مشتق / مرکب / مشتق‌مرکب)
گروه صفتی
۱. صفت و ویژگی‌های آن
۲. وابسته‌های صفت
۲. ۱. پیشین (قید / صفت)
۲. ۲. پسین (متمم صفت / صفت صفت)
۳. نقش‌های گروه صفتی (مسند / تمیز / اسم / قید)
۴. انواع صفت از نظر ساختمان (ساده / مشتق / مرکب / مشتق‌مرکب)
گروه حرف‌اضافه‌ای
۱. حرف اضافه و انواع آن (بسیط و مرکب)
۲. دربارهٔ «را»
۳. نقش‌های گروه حرف‌اضافه‌ای (قید / مفعول / مسند / وابستهٔ پیشین گروه اسمی / متمم صفت و قید)
گروه قیدی
۱. تعریف قید و نقش گروه‌های قیدی
۲. انواع قید (از نظر ساخت و از نظر نوع مقیدسازی)
جمع‌بندی: ساختار جمله‌های فارسی
۱. انواع جمله‌های ساده (دوجزئی، سه‌جزئی، چهارجزئی، پنج‌جزئی)
۲. جمله‌های مرکب
۲. ۱. انواع پیوند: وابسته‌ساز و هم‌پایه‌ساز
۲. ۲. انواع جملهٔ مرکب: هم‌پایه و ناهم‌پایه
۲. ۳. انواع جملهٔ پیرو
گواهی پایان‌دوره چه؟
برای این کارگاه بی‌معنی است و شاید برای تمام دوره‌های آموزشیِ همهٔ عالَم!
مدرسش کیست؟
در تهران دکتر مونا ولی‌پور است. طرح درس این کارگاه را ایشان تدوین کرده است و برگزاری پنج کارگاه در دفتر «ویراستاران» در تهران به‌همت ایشان بوده است. در مشهد قرار است این کارگاه را سیدحمید حیدری‌ثانی برگزار کند. او سرویراستار مؤسسهٔ «ویراستاران» است و ۱۰ سال است به ویراستاری اشتغال دارد. بیش از ۹۰ کارگاه ویرایش و… نیز برگزار کرده است. دبیر ۱۳۷ نشست ویرایش در مشهد بوده و اکنون دانشجوی زبان‌شناسی (آزفا) در دانشگاه فردوسی است.
آموزش کارگاهی و تعاملی و تمرین‌دار
به‌همراه پاسخ‌گویی به پرسش‌های دستوری پس از کارگاه.
کارگاه‌های قبل کی برگزار شده است؟
این کارگاه تاکنون فقط یک بار در هر سال در دفتر تهران برگزار شده است:
نخستین کارگاه دستورزبان فارسی، تیر۱۳۹۴
دومین کارگاه دستورزبان فارسی، از ۲۷اردیبهشت۱۳۹۵
سومین کارگاه دستورزبان فارسی، از ۹مرداد۱۳۹۶
چهارمین کارگاه دستورزبان فارسی، از ۱۹مرداد۱۳۹۷
پنجمین کارگاه دستورزبان فارسی، از سه‌شنبه ۸مرداد۱۳۹۸
تضمین کیفیت هم می‌کنید؟
به خاطر شریف خود بسپارید که «تمام» خدمات گروه «ویراسـتاران»، چه تدریس و چه کارآموزی و چه ویرایش و صفحه‌آرایی و حروف‌چینی و…، با تضمین بی‌قیدوشرطِ رضایت همراه است. ببینید:
تضمین بی‌قیدوشرط رضایت از «ویراسـتاران» برای هر ریالی که می‌پردازید!
قانع شدیم!
زمان و مکان و هزینه‌اش را بگویید.
زمان: ۲۰ ساعت، ۵ جلسهٔ ۴ساعتی، عصرِ روزهای سه‌شنبه و پنج‌شنبه، از ساعت ۱۵ تا ۱۹
آغاز: پنج‌شنبه ۲۸آذر۱۳۹۸ پایان: پنج‌شنبه ۱۲دی۱۳۹۸ دیدن تقویم
مکان: مشهد، بلوار دانشجو، دانشجوی ۲۹، فرهنگ‌سرای ترافیک
بها: در تهران: ۵۳۰،۰۰۰ تومان، در مشهد با ۳۰درصد تخفیف: ۳۷۱،۰۰۰ تومان
اوضاع اقتصادی خوب نیست. تخفیف بدهید!
چشم. غیر از تخفیف ۳۰درصدی به مشهدی‌ها، چهار دسته تخفیف دیگر هم در کار است:
۱. تخفیف افتتاحیه
به‌مناسبت برگزاری اولین دورهٔ دستورزبان فارسی در مشهد، فقط در همین دوره از ۱۲درصد تخفیف برخوردار می‌شوید:
۳۷۱،۰۰۰ تومان ۳۲۶،۵۰۰ تومان (یعنی ۴۴،۵۰۰ تومان تخفیف!)
۲. تخفیف نام‌نویسی زودهنگام
زمان این تخفیف ۱۰درصدی گذشته است.
۳. تخفیف ویژهٔ دانش‌پذیران دوره‌های پیشین
۸درصد هم (نسبت به قیمت بند اول) هدیه می‌دهیم به دانش‌پذیران کارگاه‌های «ویراستاران» در فرهنگ‌سرای ترافیک:
۳۲۶،۵۰۰ تومان ۳۰۰،۰۰۰ تومان (یعنی ۲۶،۵۰۰ تومان تخفیف)
۴. تخفیف نام‌نویسی سه‌نفره
اگر با دو نفر از دوستانتان به کارگاه دستورزبان بیایید، ۱۳درصد از هزینهٔ کارگاه (نسبت به قیمت بند اول) را به هرکدامتان پیشکش خواهیم کرد:
۳۲۶،۵۰۰ تومان ۲۸۴،۰۰۰ تومان (یعنی ۴۲،۵۰۰ تومان تخفیف)
دو نکته:
اول اینکه این تخفیف با تخفیف دانش‌پذیران کارگاه‌های پیشین جمع نمی‌شود. اگر سه نفر یا بیشترید، از این تخفیف استفاده کنید.
دوم اینکه شرط ضروری در تخفیف گروهی این است که پول افراد را «یکجا» و در «یک پرداخت» واریز بفرمایید. تأکید می‌کنیم: باید کل شهریۀ گروه را یکجا و با یک فیش واریز بفرمایید.
نام‌نویسی ساده است؟
بله، نام‌نویسی بسیار آسان است: پس از واریز، اسم و فامیل خود و مبلغِ واریزشده را به شمارهٔ ۰۹۰۰۲۹۸۱۳۸۸ پیامک کنید. در جلسهٔ نخست، ذهن‌آماده و پُرسؤال تشریف بیاورید.
شماره‌کارت ملی: ۶۰۳۷۹۹۷۲۴۹۵۶۵۰۶۱
حساب ملی: ۰۱۱۰۸۰۷۲۵۰۰۰۰
شبای ملی: IR410170000000110807250000
به نام سیدحمید حیدری‌ثانی
در تعیین مبلغ واریزی دقت کنید و با توجه به تاریخ واریزتان، تخفیف‌داشتن یا نداشتنِ نام‌نویسی را در نظر بگیرید. پس از واریز، اسم و فامیل خود و مبلغ واریزشده را به شمارهٔ ۰۹۰۰۲۹۸۱۳۸۸ پیامک کنید.
«ویراستاران» را کم می‌شناسم
در مؤسسهٔ «ویراستاران» به افراد کمک می‌کنیم که گویا و جذاب بنویسند. حدود نُه سال می‌شود که تمام‌وقت و تمام‌قد، تلاشگر وادیِ پُرجاذبهٔ درست‌نویسی و ویرایشیم و نیز شیفتهٔ زیبایی‌ها و توانمندی‌های زبان فارسی. اگر به اینجا بروید، شاید چیزهای بیشتری دربارهٔ ما گیرتان بیاید.
عکس ببینیم از
کارگاه دستورزبان فارسی در «ویراستاران»
2 دیدگاه. دیدگاه خود را ثبت کنید
اشتباه تایپی در این صفحه: «چرا ترجیح می‌دهید بندهای موصولی را به آخر جلمه ببرید؟».
سپاس. اصلاح کردیم.