«الآن» یا «الان»؟

«الان» در اصل چه بوده؟

واژۀ عربی «الآن» در اصل از دو جزء تشکیل شده است: «ال» تعریف عربی به‌اضافۀ «آن» به‌معنی «وقت» و «هنگام» که برای اشاره به زمان و لحظۀ کنونی به کار می‌رود.

تلفظ و املای این واژه در فارسی دستخوش تحول شده است؛ به این ترتیب که به‌جای اینکه برحسب تلفظ اصلی آن در زبان عربی، آن را al’ān تلفظ کنند، غالباً آن را alān تلفظ می‌کنند. به‌تعبیر روشن‌تر، همزۀ میانی آن را معمولاً می‌اندازند. با این‌همه، تلفظ al’ān نیز به‌کلی از زبان رانده نشده و هنوز می‌توان در جاهایی آن را شنید.

با این توضیحات، از دو املای «الان» و «الآن»، هیچ‌یک غلط نیست؛ بلکه هرکدام نمایندۀ آوایی متفاوت است:

الآن: al’ān

الان: alān

کدام صورت بهتر است؟

اما در گونۀ معیارِ زبان فارسی کدام را باید صحیح شمرد؟

از آنجا که یکی از سنجه‌های تعیینِ گونۀ معیار، بسامد است و بسامد تلفظ alān به‌نسبت al’ān بیشتر می‌نماید، می‌توان صورت املایی «الان» را بهتر دانست. به‌علاوه، آنچه این حکم را تقویت می‌کند، اصلی است پذیرفته‌شده در املای فارسی: اینکه صورتِ نوشتاری باید هرچه بیشتر به صورت گفتاری نزدیک باشد. ازاین‌رو، نوشتن «الان» برای نشان‌دادن تلفظ متداول‌تر و پربسامدتر، پسندیده‌تر از «الآن» است.

لحاظ: مفرد یا جمع؟

یک تحول آوایی مشابه

یکی از واژه‌های دیگری که ظاهراً بر اثر تلفظ، املایش تغییر کرده، «بالأخره» است.

در تلفظ، معمولاً همزۀ میانی این کلمه نیز می‌افتد؛ یعنی به‌جای bel’axare این لفظ را belaxare ادا می‌کنند. البته صورت املایی «بالاخره» به آوای bālāxare نزدیک‌تر است تا belaxare؛ اما این از جملۀ استثناهای املایی است؛ درست مانند «مابازا» که همزۀ میانی‌اش را بدون هیچ حرکتی می‌نویسیم.