محدودیت اصلی ویراستار، در تغییر سبک اثر است که حریم صاحباثر شمرده میشود و بس حساس است و جز با جواز معتبر، نمیتوان وارد آن شد. گفتهاند که سبک، خود نویسنده است. در حقیقت، سبک جلوگاه عمق وجود نویسنده است و مهر شخصیت نویسنده بر آن خورده است.
اگر ویراستاری در این مورد، اعمال سلیقه و تفنن را رواشمارد، علاوه بر آفات دیگر، این خطر هست که همهٔ ویراستههای او یکنواخت و همسبک از کار در آیند. تنوع سبکها خود حسن و لطفی دارد و خواننده را با آدمیان گوناگونی روبهرو میسازد و به جهانی زنده و با روح، نه به دنیایی قالبی و پیشساخته رهنمونی میکند. خواننده تنها با نوشته سروکار نمییابد؛ نویسنده را نیز در برابر خود حاضر میبیند.
بیگمان این جمله زمانی مصداق مییابد که صاحباثر صاحبسبک نیز باشد و بتواند تحمیل احترام کند؛ و الا ویراستار به دخل و تصرف گرایش مییابد و حقاً نمی توان از این باب او را سرزنش کرد. ناهماهنگی شیوهٔ تعبیر با نوع اثر نیز به ویراستار جواز دستکاری میدهد.
مثلاً اگر در اثری شاعرانه، ناگهان به تعبیری اداری یا در نوشتهای وزین و پُروقار به عبارتی عامیانه برخوریم، طبعاً رمیدگی به ما دست میدهد. در واقع، خود نوع اثر مقتضیاتی دارد که نویسنده با توجه به آنهاست که حق دارد تفنن و عرض وجود کند. باری، ویراستار درمورد نوشتهٔ کسانی که اهل قلم و صاحبسبک نیستند، آزادی عمل بیشتری دارد.
گزیدهای از:
احمد سمیعی، «آداب ویراستاری»، دوماهنامهٔ نشر دانش، س۳، ش۱۷، مرداد و شهریور۱۳۶۲، ص۳۷. بارگذاری
برای دیدن چکیدهٔ این مقاله، اینجا را ببینید: آداب ویراستاری