▪️ساختار کتاب
▪️فرق پیشگفتار و درآمد
نخستین آواچهٔ آموزشی سال ۱۳۹۶ را متناسب با طلیعهٔ طبیعت انتخاب کردیم. ما هم می‌رویم سراغ کتاب، ابتدای کتاب، پیشگفتار و مقدمه.
می‌خواهیم فرق پیشگفتار را با مقدمه بگوییم.
۱. پیشگفتار اختیاری و آمدنش در کتاب «احتمالی» است؛ اما مقدمه واجب و آمدنش «باید» است. البته داریم دربارهٔ کتاب‌های غیرخلاق صحبت می‌کنیم؛ مانند کتاب‌های علمی، آموزشی، گزارشی. اما کتاب‌های خلاق از موضوع بحث ما خارج هستند؛ مانند رمان.
۲. محتوای پیشگفتار با محتوای مقدمه فرق دارد. در پیشگفتار «پیرامون» کتاب صحبت می‌کنیم؛ در مقدمه «دربارهٔ» موضوع کتاب. نکتهٔ پیرامون یادتان هست؟ پیرامون به‌معنی اطراف و حول‌وحوش است و به‌معنی «درباره» غلط است. در پیشگفتار ما دربارهٔ شکل‌گیری کتاب صحبت می‌کنیم، نه دربارهٔ محتوا و موضوعش؛ اما در مقدمه، کاری به این نداریم که این اثر چگونه شکل گرفت. به خود موضوع و خود محتوا می‌پردازیم و مقدمه‌ای بر محتوا و موضوع کتاب می‌آوریم.
در پیشگفتار این‌جور چیزها می‌آید: اصلاً چه شد من رفتم سراغ این کتاب؟ چه‌کسی این را به من پیشنهاد کرد؟ چه سختی‌هایی کشیدم؟ چه‌کسانی چوب لای چرخم کردند؟ چه‌کسانی کمکم کردند؟
تشکر انتهای پیشگفتار می‌آید. اگر نخواستید پیشگفتار بیاورید، تشکر را انتهای مقدمه یا همان درآمد می‌برید. پاراگراف آخر در مقدمه‌ها یا همان درآمدها معمولاً جای تشکر است. کی؟ وقتی که آن کتاب پیشگفتار ندارد.
اما در مقدمه چیزهای دیگری می‌آید. برای نمونه، در کتاب‌های علمی دست‌کم هشت نکته باید در مقدمه بیاید و البته تا دوازده نکته جا دارد که در مقدمه ذکر شود. باشد طلبتان در آواچه‌ای دیگر.
راستی دربارهٔ اسم‌های این‌ها هم یک نکته بگویم. دیباچه، سخن آغازین، سخنی با خواننده، پیشگفتار، مقدمه، درآمد، طلیعه. این‌ها چیست؟ چه‌کار کنیم؟ این سرگشتگی نام‌ها برای اجزای پیشامتنی کتاب خیلی خوب نیست. ببینید: اگر کتابتان کتاب خلاقی است، مانند رمان یا کتاب‌های هنری، اشکالی ندارد که اجزای پیشامتنی کتاب را هرجور که دوست دارید، نام‌گذاری کنید. بعضی‌ها می‌برند انتهای کتاب و می‌نویسند «مؤخره»، «به‌جای سخن آغازین»، «پایانه».
اما در کتاب‌های معمول، مرسوم، معیار، ساختاردار نباید از انواع نام‌ها استفاده کنیم. خواننده گیج می‌شود، نمی‌فهمد الان با چه روبه‌روست. جای هنرنمایی نیست. لطفاً آنجا جلوی نبوغتان را بگیرید. پیشنهاد ما این است که از دو نام «پیشگفتار» و «درآمد» استفاده کنید. پیشگفتار که برای پیشگفتار، درآمد برای مقدمه. هم فارسی‌تر است، هم کاملاً جا افتاده است. پس «پیشگفتار» و «درآمد».
تاریخ انتشار در کانال تلگرامی «ویراسـتاران»: ۱فروردین۱۳۹۶.
