#آواچهٔ ۷۳، بخش یا فصل

• ساختار کتاب
• پخش از رادیو ایران، برنامهٔ کافه‌هنر، ۳۰مهر۱۳۹۶
• «بخش» عام‌تر است؟ یا «فصل»؟
• شماره‌گذاری‌شان چطور است؟

آقا، من دارم کتاب می‌نویسم، مانده‌ام در اینکه «بخش» عام‌تر است یا «فصل»؛ یعنی بخش چند تا زیرمجموعه دارد که فصل‌اند یا فصل چند تا زیرمجموعه دارد که بخش‌اند؟

دربارۀ این به‌صورت مشخص جایی حرفی نزده‌اند؛ اما بیشتر ناشران معتبر و ویراستاران پیشکسوت، «بخش» را در عمل، عام‌تر گرفته‌اند و بعد «فصل» است. کاری که می‌کنید، این است: «فصل» همیشه باید در کتاب‌ها باشد. هر کتابی، می‌شود گفت ۱۰۰درصد کتاب‌ها، فصل دارند. حتی رمان جداجدا شده است. حالا ممکن است اسمش خلاق باشد: پردۀ اول، پردۀ دوم، یا اصلاً فقط یک عدد باشد؛ ولی دیده‌اید که جدا می‌شود حال‌وهوا و بعد صحنۀ بعدی شروع می‌شود.

اما «بخش» اختیاری است؛ نه، بهتر است بگوییم احتمالی است. یعنی اگر هر چند تا فصل را می‌شد ببریم زیر چتر یک عنوان عام‌تر، آن‌وقت بخش داریم؛ وگرنه نه. ببینید: هر کتابی بخش ندارد که عام‌تر است؛ ولی هر کتابی فصل دارد.

یک بار دیگر می‌گویم: فصل اجباری است تقریباً؛ ولی بخش نه. اگر می‌خورد پنج‌شش تا فصل، چهارپنج تا فصل را ببرید زیرمجموعۀ یک بخش، آن‌وقت بخش هم اضافه کنید. اگر نه، نه.

یک نکتۀ صوری هم بگویم: عددهای این‌ها را ترتیبی بگذارید؛ یعنی آخرش اُم بگذارید و با حروف بنویسد؛ مثلاً‌ بخش دوم، فصل پنجم. چرا؟ چون این‌ها شخصیت دارند. خیلی بی‌ارزش می‌شود اگر بگویید فصل ۲ و ۲ را با رقم بنویسید، بخش ۶ و ۶ را با رقم، منظورم ریاضی‌وار، بنویسید. نه، بگذارید ششم باشد، دهم باشد. این خیلی جاافتاده‌تر است و شیوۀ رایج ویراستارها و ناشرهاست.

ما با زبان فارسی متولد می‌شویم.

ای زبان پارسی، در کار باش
رهگشای راه ناهموار باش

من نگهبان زبان فارسی هستم.