«لحاظ» کلمه‌ای است به‌معنی «دیدگاه» و «منظر» که در فارسی امروز غالباً با حرف‌اضافۀ «از» یا «به» ترکیب می‌شود و حرف‌اضافه‌ای مرکب می‌سازد: «ازلحاظِ» و «به‌لحاظِ».
ازلحاظِ اجتماعی، آدم پُرجنب‌وجوش و همه‌فن‌حریفی بود.
وضعیت علمی کشور به‌لحاظ کمی، بهبود چشمگیری یافته؛ ولی ازنظر کیفی نه.
همان طور که از معنی این واژه و کاربردش در بافت جمله به‌خوبی دانسته می‌شود، «لحاظ» واژه‌ای مفرد است. با وجود این، شماری از واژه‌های عربی که در فارسی نیز کم‌وبیش رواج دارد، بر وزن همین کلمه، «فِعال»، به‌صورت جمع مکسر درمی‌آید؛ مثلاً جمعِ مکسر «کریم» و «سَبُع» و «جَبَل» و «ثمره» به‌ترتیب می‌شود: «کِرام» و «سِباع» و «جِبال» و «ثِمار». به همین دلیل، ظاهراً بعضی فارسی‌زبان‌ها دربارۀ «لحاظ» به اشتباه افتاده و آن را جمع مکسر پنداشته و این‌گونه به کار برده‌اند:
اولین دیدگاهی که از بسیاری لحاظ موردتوجه اولین زبان‌شناسان طرف‌دار برابری جنسیتی قرار گرفت، دیدگاه تسلط بود (پاک‌نهاد جبروتی، ۱۳۸۱: ۳۴).
این در حالی است که در این جایگاه، پس از «بسیاری» بی‌گمان باید واژۀ جمع آورد؛ همان طور که در این جمله‌ها می‌توان مشاهده کرد:
بسیاری اوقات نمی‌توانم فکرم را متمرکز کنم.
در کارِ ما بسیاری افراد یا دیدی احساساتی دارند یا به‌دلایلی شخصی، از صاحب‌اثر یا خود اثر خوششان می‌آید یا نمی‌آید.
خطای پیش‌گفته به‌قدری ظریف است که بعضی از بزرگان عرصۀ ویرایش و درست‌نویسی نیز متوجه آن نشده و مرتکبش شده‌اند:
این استدلال ممکن است از بعضی لحاظ درست باشد؛ ولی چند اشکال دارد (امامی، ۱۳۸۵: ۱۷۴).
بنابراین «لحاظ» واژه‌ای مفرد است و جمعش «لحاظ‌ها» است. ازاین‌رو تعبیر «از بسیاری لحاظ» یا «از بعضی لحاظ» غلط است و باید به‌جایش گفت: «از بسیاری لحاظ‌ها» و «از بعضی لحاظ‌ها». نمونه‌های نادرستِ زیر همه از اینترنت برگرفته شده است.
مواضع روسیه و ایران از بسیاری لحاظ شبیه هستند.
اگر نخواهیم خیلی سخت‌گیرانه نگاه بکنیم، از این دوران باید به‌عنوان یک دوران که از بسیاری لحاظ شکوفایی فکری به ارمغان آورده، یاد کرد.
با رواج بیشتر استفاده از رسانه‌های اجتماعی، سطح آگاهی افراد از بسیاری لحاظ بالاتر رفته است.
این چیزها از بعضی لحاظ ما را می‌سازند.
خیلی خوب بود؛ اما متأسفانه از بعضی لحاظ جانب‌دارانه بود.
شاید از بعضی لحاظ فاخرترین اثری باشد که نام «جنگ ستارگان» را یدک می‌کشد.
کتابنامه
امامی، کریم، در گیرودار کتاب و نشر، گردآوردۀ عبدالحسین آذرنگ و ایران‌ناز کاشیان، چ۱، تهران: نیلوفر، ۱۳۸۵.
پاک‌نهادجبروتی، مریم، فرادستی و فرودستی در زبان، چ۱، تهران: گام نو، ۱۳۸۱.
3 دیدگاه. دیدگاه خود را ثبت کنید
این حرف اشتباه است.
لحاظ گاهی به معنای جهت است. پس همانطور که می‌توان گفت «…از بسیاری جهات شبیه به هم هستند» یا «…به جهات بسیاری شبیه به هم هستند»، گاهی می‌توان و باید گفت «به بسیاری لحاظ‌ها شبیه هم هستند» یا «به لحاظ‌های بسیاری شبیه به هم هستند».
به کلیشه می‌مانَد.
چرا از همان کلمۀ لحاظ استفاده نکنیم؟
ولی چه در فرهنگ معین و چه در فرهنگ دهخدا این کلمه به معنای “جهات” نیامده است.