در گروه تلگرامی «ویراستاران» هر روز دربارهٔ مباحث مختلف زبانی و درست‌نویسی گفت‌وگو می‌شود. این بحث دربارهٔ قید در ۲۳اردیبهشت۱۳۹۶ مطرح شد. شما هم پایین همین صفحه نظرتان را بگذارید.
| مشارکت‌کنندگان در بحث | ||
| Ahoo Madihi | محمد یوسفی | روح‌الله نــوری |
Ahoo Madihi [۱۳.۰۵.۱۷ ۱۲:۲۰]
سلام. کدام صحیح است: “این‌گونه ما را ننگرید” یا “ما را این‌گونه ننگرید” این عنوان کتابی است تألیف یک خانم معلول. به‌نوعی شرح‌حال است.
محمد یوسفی [۱۳.۰۵.۱۷ ۱۲:۳۰]
هر دو صحیح است. فقط یکی بی‌نشان است و دیگری نشان‌دار. در جملهٔ دوم (ما را این‌گونه ننگرید) ترتیبِ طبیعی اجزای کلام رعایت شده است؛ حال‌آنکه در جملهٔ یکم، این ترتیب به هم خورده و جمله حاوی باری تأکیدی شده است: آوردن «این‌گونه» در ابتدای جمله، به آن برجستگی خاصی بخشیده است؛ چنان‌که گویی تأکید بر «چگونگیِ نگریستن» است. به‌علاوه، این جمله با این چینش، وزن‌دار هم شده است: «این‌گونه ما را ننگرید»: مستفعلن مستفعلن. ازاین‌حیث نیز کلام به‌شکلی نشان‌دار و برانگیزاننده شده است.
روح‌الله نــوری [۱۳.۰۵.۱۷ ۲۱:۰۲]
سلام. منظور از نشان‌دار و بی‌نشان چیست؟
محمد یوسفی [۱۳.۰۵.۱۷ ۲۱:۳۲]
نشانداری یک مفهوم زبان‌شناختی‌ست که با کمک آن می‌توان کاربرد کم یا زیاد برخی ساخت‌ها یا مقوله‌های زبانی و وجود برخی محدودیت‌ها در کاربرد آنها را توجیه کرد. اساساً مقوله‌های بی‌نشان، طبیعی‌تر در نزد اهل زبان و قاعده‌مندتر هستند، در حالی که مقوله‌های نشان‌دار، استثنایی‌تر هستند و نیاز به آموزش بیشتری دارند.
مفهوم نشانداری ابتدا در مکتب پراگ معرفی شد.
رومن یاکوبسن با استفاده از مفهوم نشانداری توانست آن دسته از مقوله‌های زبانی را که کودکان در مراحل اولیه یادگیری می‌آموزند و در صورت وقوع زبان‌پریشی، دیرتر از دست می‌روند، مشخص کند. او این مقوله‌ها را بی‌نشان و سایر مقوله‌های زبانی را که دیرتر آموخته می‌شوند و در زبان‌پریشی زودتر از دست می‌روند، نشان‌دار می‌داند.
نشانداری علاوه بر واج‌شناسی در زبان‌شناسی امروز به دو شکل دیگر کاربرد دارد.
ویژگی‌های عناصر بی‌نشان
۱. در زبان‌های جهان بسامد بیشتری دارند؛
۲. در یک زبان خاص، بسامد بیشتری دارند؛
۳. در پی‌جین‌ها و کریول‌ها بیشتر به چشم می‌خورند؛
۴. در مراحل یادگیری زبان توسط کودک، زودتر آموخته می‌شوند؛
۵. در صورت وقوع زبان‌پریشی، دیرتر از دست می‌روند؛
۶. در برابر تغییرات زبانی، مقاوم‌ترند؛
۷. عناصر بی‌نشان عموماً نتیجه تغییرات زبانی هستند؛
۸. در وام‌واژه‌ها و نوواژه‌ها دیده می‌شوند؛
۹. در خطاهای گفتاری، کمتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند؛
۱۰. تولید آنها از نظر فیزیولوژیک آسان‌تر است؛
۱۱. در بافت‌های محدود قرار نمی‌گیرند؛
۱۲. پردازش زبانی برای درک آنها کمتر است.
منبع: ویکی‌پدیا
روح‌الله نــوری [۱۳.۰۵.۱۷ ۲۳:۵۹]
“این‌گونه” قید است و چون جزو ارکان اصلی جمله نیست می‌تواند به ضرورت، در هر جای جمله بیاید. با این توصیف آیا ویژگی نشانداری بر آن اطلاق می‌شود؟
محمد یوسفی [۱۴.۰۵.۱۷ ۰۰:۳۵]
قیدها هم معمولاً جایگاه بی‌نشان و نشان‌دار دارند و این‌طور نیست که قید هرجا بیاید، معنیْ یکسان باشد:
او «به‌سرعت» از اینجا دور شد.
«به‌سرعت» او از اینجا دور شد.
او از اینجا «به‌سرعت» دور شد.
او از اینجا دور شد «به‌سرعت».
از میان این جمله‌ها، به‌لحاظ جایگاه قید «به‌سرعت»، جملهٔ اول بی‌نشان است و بقیهٔ جمله‌ها نشان‌دار.
روح‌الله نــوری [۱۴.۰۵.۱۷ ۰۰:۴۹]
درست است که معنی جمله‌ها قدری تفاوت می‌کند اما برای قید جایگاه مشخصی تعریف نشده؛ مثل مفعول که بعد از فاعل می‌آید یا فعل که در پایان می‌آید.
محمد یوسفی [۱۴.۰۵.۱۷ ۱۰:۱۲]
همین که جملهٔ اول را بی‌نشان و طبیعی‌تر و فاقد تأکیدی خاص می‌دانیم، نشان می‌دهد که کمابیش جایگاه قیدها هم مشخص است. اگر چنین نبود، جمله‌های دوم تا چهارم را نشان‌دار تلقی نمی‌کردیم.
روح‌الله نــوری [۱۴.۰۵.۱۷ ۱۰:۵۲]
دلیل آن‌چنان قانع کننده نیست ولی از این‌که مطلب تازه‌ای آموختیم از شما سپاسگزاریم.
آماده‌سازی: سیدحمید حیدری‌ثانی heydarisani.ir
1 دیدگاه. دیدگاه خود را ثبت کنید
با سلام. خارج از عنوان کتابی به این اسم هر دو صورت «ما را این گونه ننگرید» یا« این گونه ما را ننگرید» یکسان است؛ اما فکر می کنم اگر محتوای کتاب نیز چنین هم که برمی آید دربارة معلولان است، عنوان ِ «ما را این گونه ننگرید» صحیح تر و رساتر باشد.