از طرف دیگر به دلیل آسانی روش… | به‌همراه کلیدی طلایی!

ناویراسته: از طرف دیگر به دلیل آسانی روش تولید و کم هزینه بودن مراحل تولید آن، بطوریکه به ازای هر کیلوگرم تولید آن مبلغ دو فرانک فرانسه در سال 1890 هزینه می گردید، باعث شد که پرورش گیاه در همه نواحی تقریبا از بین برود.

درنگ: از طرف دیگر به دلیل آسانی روش تولید و کم هزینه بودن مراحل تولید آن، بطوریکه به ازای هر کیلوگرم تولید آن مبلغ دو فرانک فرانسه در سال 1890 هزینه می گردید، باعث شد که پرورش گیاه در همه نواحی تقریبا از بین برود.

ویراسته: از طرف دیگر، آسانی روش تولید و کم‌هزینه‌بودن مراحلش، به‌طوری‌ که برای تولید هر کیلوگرمِ آن، مبلغ دو فرانک فرانسه در سال ۱۸۹۰ هزینه می‌شد، باعث شد پرورش گیاه در همهٔ نواحی تقریباً از بین برود.

بهتر: از طرف دیگر، برای تولید هر کیلوگرم از آن، دو فرانک فرانسه در سال ۱۸۹۰ هزینه می‌شد و همین آسانیِ روش تولید و کم‌هزینه‌بودن مراحل آن، باعث شد پرورش گیاه در همهٔ نواحی تقریباً از بین برود.

گزارش: در کارگاه، کلیدی طلایی دست دانش‌پذیران می‌دهیم: «عبارت‌های قیدی را در ذهن خود شطرنجی کنید تا ذهنتان را شلوغ نکند. حال، اصل جمله را بدون آن قید بررسی کنید و ببینید درست است یا نه.» بعد، چند بار هم چندین جمله را تا مرز رسیدن به استخوان‌بندیِ اصلی‌اش، بدون شاخ‌وبرگ‌های غیرساختاری، تحلیل می‌کنیم.

برویم سراغ این جمله:

از طرف دیگر، به‌دلیل آسانی روش تولید و کم‌هزینه‌بودن مراحل تولید آن، به‌طوری‌که به‌ازای هر کیلوگرم تولید آن، مبلغ دو فرانک فرانسه در 1890 هزینه می‌گردید، باعث شد که پرورش گیاه در همهٔ نواحی تقریباً از بین برود.

یکی از عبارت‌های قیدی‌اش کدام است؟ آنکه زیرش خط کشیده‌ام. در ذهنتان شطرنجی‌اش کنید و نبینیدش. چه می‌ماند؟ این:

از طرف دیگر، به‌دلیل آسانی روش تولید و کم‌هزینه‌بودن مراحل تولید آن، باعث شد که پرورش گیاه در همهٔ نواحی تقریباً از بین برود.

متوجه شدید: به‌دلیلِ آسانی… باعث شد که…؟!

نیز، یادتان هست که گفتیم محال است نهاد و فاعل و مفعول حرف اضافه بگیرند؟ پس، جمله دو حالت درست دارد:

۱. به‌دلیلِ آسانی… پرورش گیاه از بین رفت.

۲. آسانی… باعث شد که پرورش گیاه از بین برود.

تمرین قیدزداییِ ذهنی را جدی بگیرید تا بتوانید به خمیرمایه و زیربنای جمله از نظر ساختاری (دستورزبانی) برسید. کارکرد قید فقط معنایی است و نه ساختاری. یک بار دیگر تمام جمله را می‌آورم و این بار تمامی قیدهایش را متمایز می‌کنم:

از طرف دیگر    به‌دلیل آسانی روش تولید و کم‌هزینه‌بودن مراحل تولید آن    به‌طوری‌که به‌ازای هر کیلوگرم تولید آن، مبلغ دو فرانک فرانسه در 1890 هزینه می‌گردید    باعث شد که پرورش گیاه    در همهٔ نواحی    تقریباً    از بین برود.

بن‌مایه: باعث شد که پرورش گیاه از بین برود.

تازه، بند موصولی یا متممی را هم عین قید باید شطرنجی کنید تا اصل جمله خودش را نشان دهد. در اینجا، بند متممی از «که» شروع می‌شود و تا فعل بند موصولی پیش می‌رود. شطرنجی‌انش کنید. چه ماند؟ این: «باعث شد.»

می‌بینیم که نهاد ندارد؛ زیرا نهاد را به‌غلط به‌صورت عبارت قیدی آورده است. آن را به نهاد برمی‌گردانیم: «آسانی و کم‌هزینه‌بودن تولید باعث شد.» تمام! این اصل جمله است. اگر این جمله اذیتتان می کند و احساس می‌کنید ناقص است، دقت کنید که «معنا»یش ناقص است، نه «ساختار»ش. اتفاقاً تمام آن اجزا را باید برگردانیم، اما نه برای تکمیل ساختار، بلکه برای تکمیل معنا.

باز می‌گویم: قید از نظر ساختاری همان‌ قدر بی‌ارزش است که از نظر معنایی ارزشمند است!