پروژه تغییر خط-ویراسـتاران

با اینکه زبان مردم ترکیه ترکی است، خطی که با آن می‌نوشتند، خط عربی بود. هنگامی که آتاتورک در ترکیه قدرت را به‌دست گرفت و عثمانی‌ها را مغلوب کرد، خط عربی را به لاتین برگرداند. آن روز خیلی‌ها متوجه آثار زیان‌بار این کار نبودند؛ ولی هنوز که هنوز است، آثار مخرب این تغییر در ترکیه باقی است.

چرا؟ چون آن هنگام که خط عوض می‌شود، ارتباط نسل جدید با نسل‌های گذشته و کتاب‌ها و میراثشان نیز گسسته می‌شود. پدر با یک خط آشناست و فرزند که به مدرسه می‌رود، خط جدید را آموزش می‌بیند. کتاب‌های پدر و میراث گذشتگان به‌درد این کودک نمی‌خورد. اگر سعی کنند تا همۀ کتاب‌ها را به خط جدید برگردانند، بیش از صد سال طول می‌کشد و هنوز این کار در ترکیه انجام نشده. ترکیه می‌خواهد داد اسلام‌گرایی سر دهد؛ اما هیچ پیوندی با گذشته‌اش ندارد.

وقتی آذربایجان از ایران جدا شد، به روسیۀ تزاری پیوست و از اقمار روسیه شد. خط در کشور روسیه سیریلیک بود. خط مردم آذربایجان را به سیریلیک تغییر دادند و بر اثر این تغییر، ارتباط مردم آذربایجان با نسل گذشته قطع شد. در آذربایجان، نسل جوان از گذشته و تمدن خودشان اطلاعی ندارند، میراثشان را نمی‌شناسند و اشعار شعرای بزرگ در اختیارشان نیست.

محمدجان شکوری، ادیب تاجیکستانی و عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی ایران، دربارهٔ تغییر خط در تاجیکستان می‌گوید:

در شوروی خلق‌هایی بودند که خطشان را از عربی برگرداندند. خلق‌هایی که آثار تاریخیِ زیادی نداشتند، با شادمانی تمام، تغییر خط را پذیرفتند؛ لیکن خلق‌های دیگر مثل تاجیکان که تاریخ طولانی داشتند و آثار ادبی و علمی و تاریخی داشتند، بر اثر تغییر خط، از همهٔ آن‌ها محروم شدند. یک مقصد تغییر خط که با یک فرمان عملی شد، همین بود که این خلق‌ها از گذشتهٔ خود جدا شوند. یک نیست‌انگاری تاریخی و فرهنگی به‌وجود آمد. به گذشته، «گذشتهٔ لعنتی» می‌گفتند. تاریخ بشریت [در این دیدگاه] از دورهٔ سوسیالیسم شروع می‌شد. این‌طور عقیده پیدا شده‌ بود که چیزی که تا این وقت بود، تاریخ نیست.

مقصود همین بود که ما از اصل خود دور شویم و دیگر از گذشته یاد نکنیم. به همین دلیل، زبان ما این‌قدر آسیب دید. می‌گفتند که زبان فارسی، زبان اعیان و اشراف بود، زبان فئودالی بود، زبان تصوف و عرفان بود، به خلق خدمت نمی‌کرد، زبان کوچه‌وبازار است، از وی دست می‌باید کشید.

تغییر خط هم مقصدش همین بود. در همان دههٔ بیست و سی [میلادی] می‌گفتند میرزا فتحعلی آخوندزاده و سعید نفیسی طرف‌دار این هستند که خط فارسی در ایران به لاتین تبدیل شود. اگر امروز نه، فردا خط ایران لاتینی می‌شود. زود باشید که ما از ایران دیر نمانیم!

یک سبب همین بود که می‌گفتند یادگرفتن خط فارسی دشوار است؛ ولی لاتین و خطِ آوایی خیلی آسان است. لیکن اکنون من می‌بینم در دنیا خطی نیست که دشواری نداشته‌ باشد. با دشواری‌هایی که خط انگلیسی دارد، زمین می‌گوید و آسمان می‌نویسد، تمام دنیا را گرفته ‌است. فرانسوی چه دشواری‌هایی که ندارد. دشواری‌های خط فارسی پیشِ آن‌ها هیچ است.

منبع ۱، منبع ۲

در ایران هم به‌شدت در تلاش بودند که این خیانت تاریخی را به‌واسطۀ رضاخان پهلوی عملی سازند. این پروژه از زمان رضاخان با تبلیغات گسترده در سطح کشور آغاز شد تا اینکه در زمان محمدرضاشاه، به‌بهانۀ اینکه خط فارسی در نوشتار و چاپ منشأ اشتباه است و پژوهشگران و خوانندگان را دچار سرگردانی می‌کند و همچنین به این دلیل که با زبان بین‌المللی انگلیسی تطابق ندارد و فارسی‌زبانان در آموزش علوم غربی با مشکل مواجه هستند، خواستند این کار را به سرانجام رسانند. این جریان را گروهی از روشن‌فکرها نظیر ابوالقاسم اعتصام‌زاده، ابراهیم پورداود، سعید نفیسی، غلامحسین ابتهاج و چیره مطرح کردند که باید خط ما لاتین شود. این قضیه تا جایی پیش رفت که حتی محافل دانشگاهی ایران خیلی محکم به میدان آمدند و خواستار تغییر خط شدند. شاه هم تسلیم شد.

اگر مقاومت و مخالفت مرحوم آیت‌الله العظمی بروجردی(رحمه‌الله) نبود، خط فارسی ایران را به خط لاتین تغییر می‌دادند. ایشان صریحاً اعلام کردند: «من اجازه نمی‌دهم رسم‌الخط فارسی تغییر کند و عوض شود.» ایشان فرمودند: «هدف اینان از تغییر خط، دورکردن جامعۀ ما از فرهنگ اسلامی است. من تا زنده‌ام، اجازه نمی‌دهم این کار را عملی کنند. به هرجا که می‌خواهد، منتهی شود…» (به‌نقل از مرحوم آیت‌الله فاضل لنکرانی، چشم‌وچراغ مرجعیت، ص۱۶۱).

همین جملۀ «من اجازه نمی‌دهم رسم‌الخط فارسی تغییر کند» کافی بود و کار را تمام کرد. ایشان وقتی حرف می‌زدند، اگر رژیم شاهنشاهی و طیف روشن‌فکر می‌خواستند با نظر و سخن ایشان مخالفت کنند، با حرکت و سیل عظیم جمعیت مردم ایران در حمایت از اسلام و مراجع تقلید مواجه می‌شدند.

بر اثر این برخورد قاطع و تاریخی، محافل روشن‌فکری از تکاپو افتادند و رژیم شاهنشاهی عقب نشست و کشور ایران یک بار دیگر از تهاجمی ویرانگر در امان ماند. اگر بصیرت و شهامت این بزرگ‌مرد نبود، همچنان که ارتباط فرهنگی کشورهای همسایۀ ایران با نسل‌های گذشته و کتاب‌ها و میراث گذشتگان خودشان قطع شده است، این مشکل در ایران هم پیش می‌آمد.


بخشی از بیانات آیت‌الله سیدمحمدجواد علوی بروجردی در جمع دانشجویان دانشگاه‌های استان قزوین، در اینجا، با اصلاحات و اضافات.

مقالات پیشنهاد شده

21 دیدگاه. دیدگاه خود را ثبت کنید

  • درود بر روانِ بزرگ ایشان.

    پاسخ
  • من با تغییر خط جزئی موافقم. به عنوان مثال به جای ۴ حرف (ز-ض-ذ-ظ) از سال ۱۴۰۰ تنها یک (ز) داشته باشیم.
    البته تبعات آن توسط زبان‌شناسان بررسی گردد.

    پاسخ
  • عالی بود،سپاسگزارم

    پاسخ
  • سپهر ساسانی
    29آذر 1397، 02:45

    خط عربی که یک خط تهاجمی است باید عوض شود. ما ایرانیان اصیل که سرسپرده تازیان نیستیم، همان شاهنامه را به خط جدید مینویسیم و میخوانیم. تنها ترسی که بر تن این جماعت مفت‌خور لرزه انداخته، ترس از این است که مردم نتوانند قرآن را بصورت شعر عربی و به شکل طوطی‌وار بخوانند. این جماعت طوطی‌پرور مردم را عقب افتاده میخواهند تا بدون درک قرآن، برای تسلی روح بیمار و افسرده خود قرآن بخوانند. برای همین همیشه در عزا، سر قبر و گرفتاری، شروع میکنند به خواندن قرآن. مردم را عقب افتاده میخواهند، نه پیشرفته.

    پاسخ
  • هاشم داوودی
    2دی 1397، 12:15

    قدیمی ها به یاد می آورند که ، در بازار ، همه ی کسبه می بایستی با نوعی
    عدد و رقم ، آشنا می بودند ، که به آن سیاق گفته می شد .
    اگر کسی سیاق نمی دانست ، او را به عنوانِ یک تاجر ، ویاکاسب ، به حساب نمی آوردند .

    برروی ساعت های قدیمی ، شماره هائی با رسم الخطّ یونانیِ باستان میبینیم
    که فقط جنبه ی دکوری ، و نوستالژیک دارد . این نوع شماره گذاری ،
    هم اکنون منسوخ شده است . گرچه به نظرِ قُدما ، خیلی هم شیک بوده است .

    قدیمی ها ، وسیله ای به نامِ چوب خط ، را به یاد می آورند ، که قطعه چوبی بود ،
    و فروشنده با چاقو ، بر روی آن علامت می زد برای قسط بندیِ خرید های مشتری .
    هم اکنون ، جُز خاطره ای از آن ، چیزی باقی نمانده است .

    کتاب های زیادی هم در باره ی کاربُرد ، و روزگارِ چُرتکه نوشته شده است
    و آنکه ، چگونه ماشین حساب ، جای آن را گرفت .
    اوّلین کارخانه ی تولیدِ چرخ های خیّاطی در ایتالیا ، توسّطِ خیّاطانی متعصّب

    که فکر می کردند ، با آمدنِ این پدیده ، بی کار خواهند شد ، به آتش کشیده شد .
    آن بیچاره ها نمی دانستند ، که روزی همین چرخِ خیّاطی ، آنان را از سوزن زدنِ
    با دست ، و فشارِ به چشمهایشان ، نجات خواهد داد ، و زمینه ی تولیدِ اَنبوه را

    فراهم خواهد ساخت . بنا براین ، با فرضِ بر این که هرگز به خطّ باستانیِ
    خودمان نمی گوئیم بالای چشمت ابروست ، لکن باید بپذیریم ، که این خط ،
    جوابگوی پیشرفت های امروزی ، نیست ، و کاربرانش را از پویا بودن

    باز می دارد .
    حال اگر گروهی بیایند ، و بگویند : شما با کنارگذاشتنِ چُرتکه از مُحاسبات ،
    گورِ اجدادِ ما را لگدمال کرده اید ، این دیگر میلِ خودشان است .
    پیشرفت ها سریع شده است ، و همین حالا هم ما سالها ، از قافله عقب مانده ایم .

    پاسخ
  • سیمین
    5دی 1397، 11:08

    الکی شلوغش نکنین؛ دلیل اینکه ترکیه پیشرفت کرده و امروز به یک کشور صنعتی در منطقه تبدیل شد و ما هنوز آشغالهای چینی وارد میکنیم، همین کنار گذاشتن خط عربی است. ما هم دبیره پارسی لاتین داریم و کسی به اون توجهی نمیکنه. صد بار بهتر از خط ترکی لاتین طراحی شده. الفبای عربی فارسی مشکلات زیادی داره. برای مثال پ به به چهار صورت نوشته میشه.

    پاسخ
    • در توهمات و خیالات غلط فرو رفته‌اید. نه موضوعات خودمان را درست می‌شناسید نه وضع واقعی ترکیه و … را، همه را به شکل اینستاگرامی به خوردتان داده‌اند.

    • تمام پیشرفتی که الان ایران داره بخاطر اسلام و قرآن هست. دری وری نگو

  • با سلام خدمت همه دوستان گرانقدر
    جالبه دوستان بدونین که اتفاقا خیلی وقته (از سال 1391) استانداردی توسط کمیته نامگذاری مناطق جغرافیایی ایران تهیه و به تصویب سازمان ملل هم رسیده و پس از اون به تمام وزارت خانه ها هم ابلاغ گردیده است.
    برای اطلاع بیشتر کافیه توی ویکی پدیا و گوگل «لاتین نویسی فارسی» یا «الفبای دوم» رو جستجو کنین.
    این شیوه نامه در حال حاضر در نقشه ی گوگل ، فرهنگ نامه ی معین و عمید و حتی سایت ثبت احوال برای آوانگاری(تلفظ درست) نام ها در حال استفاده است.
    پس عملا مساله حل شده هست. پس سر خودمونو درد نیاریم.
    و بیاین زحمت خوندن این شیوه نامه (استاندارد لاتین نویسی فارسی) رو بکشیم.
    تا از این نابسامانی و آشفتگی های رها بشویم.
    یا حق..

    پاسخ
    • قشنگ انگار ویراستاران یاسین در گوش … خوندن! برگردید متن بالا را بخونید تا با بخشی از دلایل اشتباه وحشتناکتون آشنا بشید.

  • هاشم داودی
    13مهر 1399، 12:02

    شاخص ترین، بارز ترین، ممتازترین، و منحصرترین خط جهان، خطّ لارسی است، که به دو دلیلِ مهم به این صفات آراسته شده است.
    1 – همانی که نوشته می شود خوانده می شود. مثل خط سیریلیک.
    2 – از همان 26 حرفِ استاندارد بین المللی، که برای آی دی، و پَسوُرد می نویسند، استفاده می کند.

    و این دو صفتِ توأماً مخلوط، آن را به درجه ی انحصاری رسانده است.
    برای آشنائی با خط لارسی، به این آدرس بروید :
    larsi1.jigsy.com

    ویا آنکه : فقط این کلمه را در گوگل سرچ کنید، و اوّلین گزینه را انتخاب کنید :
    larsi1

    همچنین می توانید این مطلب را سرچ کنید : معایب خط فارسی

    پاسخ
  • درود بر شما٬ به نظر من حرکت خوبی بوده که جلوی این خیانت بزرگ رو گرفتن و نگذاشتن که این اتفاق بی‌افتد. خط ما در اصل فارسی است. که از همان خط که به‌اش می‌گویید عربی آمده است. آن خط هم از خط آرامی هست‌اش. که خط بابل بوده است. این خط کاملا مناسب زبان پارسی هست و لاتین خطرات بزرگی دارد که باعث نابودی فرهنگ و تمدن ما می‌شود و غرب‌زدگی را ایجاد می‌زند. این‌که می‌گویند باعث پیش‌رفت ما نشده است یک مزخرف گویی خیال بافی هست‌اش که از تقلید مانند گوسفندان شکل گرفته. عثمانی سال‌ها ابر قدرت بود هیچی نشد. افشاریه و صفویان هم. روسیه بدون لاتین. چین و کره جنوبی و ژاپن هند مغولستان پاکستان همگان در مسیر پیشرفت هستند. ما باید از خط خودمان استفاده کنیم که بسیار عالی هست. عده‌ای هم میخی یا اوستایی را معرفی می‌کنند که باز هم مزخرفی بیشتر نیست. واقعا باید خدا را شکر کنیم که با غرب‌زدگی روشن‌عن فکر‌‌های مقابله کردیم. اینکه مثال پیشرفت می‌زنند. اروپایی‌های که وارث روم هستند تابلو لاتین هستند. ‌آفریقا و استرالیا و آمریکا هم که مستعمره وارثان روم بودند. امروزه یونان لاتین ندارد. مثل گوسفند نباشیم ادبیات ما با این خط به اوج شکوه خودش رسیده است. پیشرفت صنعتی مربوط به شیوه‌ی کار کردن تولید دستگاه مهندس‌های خبره است. خلاصه عاشق این خط باشیم که این عاشق ما است. ژچپگ. تفاوت ما با اعراب در انی چهار حرف هست که یکی هم بوده که امروزه از بین رفته جدا از آن تلفظ حروف‌‌‌ها در فارسی و عربی متفاوت است. ما در فارسی نیم فاصله هم داریم کنار فاصله کامل. مثل منها. من‌‌ها من ها. پس افتخار کنیم به آقای بروجردی.

    پاسخ
  • اگه این اتفاق میفتاد یه ظلم بزرگ بود . در ظمن صنعتی شدن یه کشور ربطی به زبان اون نداره .لطفا عقل داشته باشید 🙂

    پاسخ
  • سلام
    بنده با تغییر خط عربی رایج در فارسی به لاتین نویسی فارسی موافق هستم و الفبای پیشنهادی دارم

    پاسخ
  • درود فراوان
    به نظرم باید رسم الخط عربی و کلمات و نام های و فامیل های عربی !!!!!! از ایران حذف شود و به جای آن یک خط جدید با یک آوای جدید و فارسی جدید ساخته شود.
    سوال من این است
    ۱_کلمات و آوا ها در گذشته چگونه ساخته شدند؟
    ۲_چرا برای کلمات از زبان های دیگر وام می گیریم؟
    بعد از حمله اعراب به ایرانیان و کشته شدن فرماندهان ایرانی که اصلا هیچ نامی و اثری از آنها وجود ندارد !! حدود تقریباً ۳۵۰۰ یا بیشتر کلمه عربی وارد زبان فارسی شده است تمام این کلمات باید از زبان فارسی حذف شود و به جای آن از کلمات جدید و آوی جدید در فارسی جدید استفاده شود و تمام جملات و کلمات از پرچم ها رسمی کشور و دیوار ها کتاب ها … که بطور کامل و فقط زبان عربی خالص نوشته شده است باید حذف شود
    امیدوارم چنین روزی برسد

    پاسخ
  • ابوالفضل چمروشیان نژاد
    11خرداد 1402، 21:41

    حفظ رسم الخط فعلی فارسی کافی نیست ؛ باید بکوشیم رسم الخط تاجیکستان را از سیریلیک به فارسی برگردانیم . اینکار شاید موجب شود همانطور که جهان ترک زبان و جهان عرب زبان داریم جهان فارس زبان نیز داشته باشیم . سیاستمداران ایران ما ضمن اینکه به همسایگان غربی نظر و عنایت دارند به همسایگان شرقی یعنی افغانستان و تاجیکستان نیز توجه کنند و برای بسط فرهنگ ایرانی در آن وادی بکوشند . ان شاء الله که بتوانیم نفوذ تاریخی فرهنگ و تمدن ایران را از چین تا مدیترانه بسط دهیم .

    پاسخ

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *

پُر کردن این بخش الزامی هست
پُر کردن این بخش الزامی هست
لطفاً یک نشانی ایمیل معتبر بنویسید.

فهرست
کپی شد