یک بار ویرایش یعنی هیچ بار!

استاد فرهاد طاهری در مصاحبهٔ ۴شهریور۱۳۸۶ روزنامهٔ اطلاعات با وی، می‌گوید:

دكتر زرین‌كوب از قول عماد كاتب نقل می‌كند: «چنان دیدم كه هیچ‌كس كتابی نمی‌نویسد؛ الّا كه چون روز دیگر به آن بنگرد، گوید كه اگر فلان سخن چنان بودی یا اگر فلان كلمه به آن افزوده می‌شد، بهتر می‌بود.»

این توصیه به تمام نویسندگان، در همهٔ عرصه‌های نگارش، آن‌قدر تکرار شده که به‌صورت قانونی بدیهی و نقض‌ناپذیر بین اهل فرهنگ درآمده است: «دست‌کم یک روز پس از نوشتن، متن خودت را حتماً یک دور بخوان یا به فردی دیگر بده تا بخواند.»منبع: «ویراسـتاران» virastaran.net

تجربه به ما نشان داده است که در ویرایش نیز این اصل جاری است: «پس از اتمام ویرایش، یک بار دیگر نیز متن ویرایش‌شده را با نگاه ویرایشی بخوان.» بارها دیده‌ام که در دور دوم، غلط املاییِ نهفته در واژه‌های پردندانه، مانند نشستتد، از چشمم افتاده است یا به‌هنگام درج نشانه‌های سجاوندی، چند «و» و «یا» باقی مانده. به‌جای «قابل»، برابری مناسب نهاده‌ام و فراموش کرده‌ام قابل را پاک کنم. آمده‌ام چند کلمه حرف‌چینی کنم؛ اما انگشتانم دور از چشمِ چشمم، غلط تایپی در متن درج کرده‌اند. ساختار غلطِ جمله‌ای را اصلاح کرده‌ام و حواسم بوده است که معنایش عوض نشود؛ نگو معنای آن جمله در نتیجهٔ هم‌نشینی با جمله‌های پیش و پس از خودش دیگرگون شده است. در نقل‌قول مستقیم، مرتکب ویرایش زبانی شده‌ام یا معنای خاصِ عبارتی خاص را بد فهمیده‌ام یا… .منبع: «ویراسـتاران» virastaran.net

بعید می‌دانم کسی، هرچقدر هم استاد درجه‌اول‌تر (!) در ویرایش باشد، بتواند خود را از این قاعده مستثنا سازد. امروزه رویین‌تن وجود ندارد. رویین‌ذهن نیز. از این‌ رو، به‌جد توصیه و تکرار می‌کنم که پیش از نگاه دوم، متن را تحویل ندهید. همان ابتدای تحویل‌گرفتن متن نیز تعهد زمانی را با درنظرگرفتن ویرایش دوم، به نویسنده یا ناشر بدهید تا بدقول از آب درنیایید.منبع: «ویراسـتاران» virastaran.net

تجربه‌ای از محمدمهدی باقری، مدرس مؤسسهٔ «ویراسـتاران».

ویراستار: سیدحمید حیدری‌ثانی heydarisani.ir