▪️ بسیط‌گونه‌ها
▪️ واژه‌سازی، ترکیب
▪️ خیلی از واژه‌ها مرکب‌اند؛ ولی ما گمان می‌کنیم بسیط‌اند.
▪️ «بسیط‌گونه»ها را بشکنید و اجزایشان را بکاوید.
▪️ برشی از کارگاه نگارش و زیبانویسی مؤسسهٔ «ویراستاران»
برای کلمهٔ بسیط‌گونه چه مثال‌هایی پیدا کردید؟
فرستنده، خزنده، گیرنده، یخچال، سرکوب.
فکر می‌کردید «سرکوب» مرکب باشد؟ سرکوب یعنی سرش را کوبانده‌اند.
خاک‌انداز خیلی واضح است؛ ولی این‌طور به آن فکر کنید که «خاک» را با آن می‌اندازند.
آیا می‌دانستید هوده در زبان فارسی بوده و از زبان فارسی رفته؟ «هوده» یعنی فایده، یعنی سود. بعد «هوده» از زبان فارسی رفته بعد بیهوده خیلی بیهوده مانده!
مثال‌های دیگر: دوربین، فرودگاه، خشنود، ناله. «ناله» از ترکیب له به‌معنای شادی می‌آید و در «هلهله» هم به‌کار رفته است. «نا» هم حرف نفی است.
بیمارستان. «بیمارستان» یعنی محل اقامت بیمار. ما می‌گوییم «بیمارستان» عر‌ب‌ها می‌گویند «مستشفا». آن‌ها آنجا را محل شفا می‌دانند، ما محل بیمار. درمورد کلمهٔ «بیمار» خیلی حرف زده‌اند که «بی» و «مار» است و مار نماد چیست.
مثال دیگر: زمستان. «زم» یعنی سرما و «ستان» هم پسوند مکان و… است.
چگونه. باورتان می‌شود «چگونه» مرکب باشد؟ «چه» و «گونه» یعنی «چه طور»، «چه‌جور».
سیراب یعنی سیرشده از آب.
بیابان ترکیبی از «بی» و «آب» و «ان».
ما کم‌کم که روی این‌ها حساس بشویم؛ قدرت واژه‌سازی‌مان همین طور به‌صورت طبیعی زیاد می‌شود. یعنی لازم نیست دورهٔ خاصی برای واژه‌سازی بگذرانید. یک گروه واژه‌شناسی هم هست که آنجا می‌توانید سؤالاتتان را بپرسید و اگر کشفی کردید، مطرح کنید. این گروه مال ما نیست و به مؤسسهٔ «ویراستاران» ربطی ندارد. آقای ایمانی‌زاده مدیر گروه هستند. خیلی هم گروه فرهیخته‌ای است.
تاریخ انتشار در کانال تلگرامی «ویراسـتاران»: ۲۱فروردین۱۳۹۶.
