▪️ توسعه‌دادن
▪️ گرته‌برداری، کلیشه، ترجمه، دقت‌ورزی معنایی
▪️ گاهی develop یعنی ایجادکردن، به‌وجودآوردن، خلق‌کردن، ساختن و…
سیدحسین حسینی دانشجوی ارشد بیومکانیک دانشگاه شریف است و در کارگاه پنجم نگارش و زیبانویسی مؤسسهٔ «ویراستاران» با او آشنا شده‌ایم. آدم دقیقی است و به زبان حساس شده است. گهگاه نکته‌گشایی‌های جالبی از متن‌های فنی می‌کند. امروز یک پیام فرستاده و در آن گفته که گرته‌برداری پرتکراری در متن‌های فنی پیدا کرده‌ام و آن اینکه کلمهٔ develop را که در زبان انگلیسی معانی متعدد دارد، همیشه به عنوان توسعه‌دادن ترجمه می‌کنند.
یاد کلاس فن ترجمهٔ آقای آموخته افتادم، سال ۱۳۸۲. آن وقت‌ها اوایل کار ایشان بود. یک جایی یادم آمد ایشان حرص می‌خوردند و می‌گفتند:
چرا هروقت به develop می‌رسید، ترجمه می‌کنید توسعه‌دادن؟
ایشان می‌گفت مرحوم حییم توسعه‌دادن را اولین معادل develop گذاشت و این آن‌قدر بین مردم جا افتاد و در ترجمه آن‌قدر develop شد و آن‌قدر گسترش پیدا کرد که الان هروقت هرجا در هر بافتی هرکسی به کلمهٔ develop می‌رسد، معادل می‌گذارد توسعه‌دادن. غلط است.
در فرهنگ فارسی پویا که به‌نوعی بهترین فرهنگ انگلیسی به فارسی امروز است، دکتر محمدرضا باطنی و همکارانشان برای develop شانزده معادل گذاشته‌اند که در بافت‌های مختلف باید معادل مناسبش را پیدا کرد و گذاشت. یکی از معادل‌ها، توسعه‌یافتن و توسعه‌دادن است. معادل‌های دیگر:
بسط‌دادن
پروردن
تبدیل‌شدن
تحول‌یافتن
آبادکردن
ظاهرکردن
آشکارکردن
دچارشدن
بیمارشدن
روییدن
تولیدکردن
بهبودبخشیدن
معنی پرتکرار و پرکاربرد develop در خیلی از متن‌ها یک: توسعه‌دادن، دو: ایجادکردن، ساختن، به‌وجودآوردن از بیخ و از صفر. آقای آموخته هم همین را خیلی تأکید می‌کرد.
ببینید: ترجمه‌های خیلی عجیب و غریبی درست می‌شود. آقای حسینی این را برای من فرستادند که: «فلانی مدل جدیدی بر پایهٔ تئوری اجزای محدود توسعه داد.» خب اگر مدل جدید است، دیگر توسعه‌دادنش چیست؟! مدل جدید را ایجاد کرد، مطرح کرد، بیان کرد، آشکار ساخت. یا این را بارها شنیده‌ایم که می‌گویند: «نرم‌افزار جدیدی را توسعه داد.»
ریشهٔ گرته‌برداری‌ها تنبلی ذهن مترجم است که با نخستین معادل هر واژه، متن را ترجمه می‌کند و پیش می‌رود، بدون اینکه ذهنش را کار بیندازد، عقب و جلو را ببیند، به بافت نگاه کند و معادل مناسبی برای کلمه‌های پرمعنا در زبان مقصد پیدا کند و در زبان مبدأ آن‌ها را بازسازی کند.
پس هروقت به develop رسیدید، دنبال معانی دیگرش هم بگردید و به‌طور ویژه به معنای به‌وجودآوردن، خلق‌کردن، ایجادکردن و ساختن هم توجه کنید.
تاریخ انتشار در کانال تلگرامی «ویراسـتاران»: ۱۸فروردین۱۳۹۶.
